Spellemannprisen

Spellemannprisen er ei prisutdeling til norske musikkartistar som har utmerkt seg positivt det føregåande året. Utdelinga vart etablert på initiativ frå det norske IFPI (internasjonal organisasjon for platebransjen). Prisen vart delt ut fyrste gong i 1973 for plateåret 1972, og har vore delt ut kvart år sidan. Utdelinga blir skipa av Spellemannskomiteen som er vald ut av IFPI Noreg og FONO.

Nils Petter Molvær vann i 2000 og 2005

Odd Nordstoga vann i 2002 og 2004

Prisane blir delt ut for 17 ulike klassar etter sjangrar, tre prisar til årets opphavsmenn («årets samtidskomponist», «populærkomponist» og «tekstforfattar») og fire prisar til tillegsklassar («Årets spellemann», «nykomar», «hit» og «musikkvideo»). Dessutan tek komiteen stilling til om det skal delast ut heiderspris og bransjepris. For kvar av klassane vert det nemnt ut ein fagjury der samansetninga blir heldt skjult for dei og for folk utanfor. Fagjuryane vedtek kven av dei påmeldte artistane og platene som skal bli nominert i dei ulike klassane med å tildele dei poeng. Til vanleg blir det nominert tre stykke i kvar klasse. Fagjuryen røystar så fram ein vinnar som får ein bronsestatuett og diplom.

Ein eigen fagjury nominerer opp til ti videoar til årets musikkvideo mens Spellemannkomiteen sjølv nominerer artistar til kategoriane «årets hit» og «årets nykomar». Vinnar av «årets hit» og «årets musikkvideo» blir kåra av publikum, som får røyste, mens komiteen sjølv kårar vinnaren av «årets nykomar». Spellemannkomiteen kårar også «Årets spellemann», der det ikkje blir kunngjort nokon nominasjon på førehand.

Klassar og prisar

Noverande sjangerklassar

Under utdelinga av 1972-prisen, vart det delt ut pris i sju sjangerklassar og tre heiders- / bransjeprisar. Sidan då har det vore ein del endringar i kva prisar som blir delt ut, namn på dei og kva innhald som er i dei ulike klassane. Dei to einaste klassane som har vore heilt uforandra gjennom historia, er «barneplate» og «open klasse». Desse to prisane har begge vore ute av prisutdelinga to gongar kvar. Alle klassane frå den fyrste utdelinga blir framleis delt ut i ein eller annan form.

Klassar som har vore med sidan fyrste utdeling (1972)

Namn i dag	Ikkje utdelt	Andre namn på klassen	Merknad
Barneplate	1978, 1979
Open klasse	1990, 1994		To prisar i 1978 og 1979
Viser	1994, 1995	Visesong: 1972-1996 Viser og viserock: 1997-2000
Kvinnelege artist	1979-1993	Vokalist: 1975-1977 Popsolist: 1997-2002 Kvinneleg popsolist: 2003	Slått saman med mannleg artist i periodane 1975-1977 og 1997-2002
Mannlege artist	1979-1993	Vokalist: 1975-1977 Popsolist: 1997-2002 Mannleg popsolist: 2003	Slått saman med kvinneleg artist i periodane 1975-1977 og 1997-2002
Popgruppe	1978	Gruppe: 1972-1974 Popgruppe: 1975-1993 Gruppe: 1994-1996
Klassisk musikk	1991-93, 1995, 1996		Felles med samtidsmusikk fram til 1994 (2 prisar i 1975)
Samtidsmusikk	1991-93, 1995, 1996		Felles med klassisk musikk fram til 1994 (2 prisar i 1975) Felles pris med elektronika i 2004

Klassar som har vorte oppretta etter fyrste utdeling

Namn i dag	Fyrste utdeling	Ikkje utdelt	Andre namn på klassen	Merknad
Jazz	1973
Folkemusikk/ gammaldans	1973		Folkemusikk: 1997, 1998, 2001	Gammaldans slått saman med danseorkester i 1997 og 1998 Gammeldans ikkje utdelt i 2001
Rock	1976	1977, 1978, 1994		2 prisar i 1980 og 1981
Danseorkester	1996		Danserokester/ gamaldans: 1997, 1998	Felles med danseorkester i 1997 og 1998
Hip-hop/RnB	1996		Dance/techno: 1996-1997 Dance: 1998-1999 Dance/hip-hop: 2000 Hip-hop: 2001-2004
Metal	1997		Hardrock: 1997-2000
Elektronika	2000		Elektronika/ samtidsmusikk: 2004	Felles med samtidsmusikk i 2004
Blues	2001		Blues/country: 2003, 2004	Felles med country i 2003 og 2004
Country	2003		Blues/country: 2003, 2004	Felles med blues i 2003 og 2004 Kalla roots & country 1984-1993

Noverande tilleggsklassar og prisar til opphavsmenn

I 1983 vart Årets spellemann innført som den fyrste tilleggsklassen. Etter det er det vorte innført tre tilleggsklassar. Frå Spellemannprisen 2007 vart prisen årets nykomar utvida til å innehalde eit arbeidsstipend på 200 000 kroner. Stipendet blir delt ut av vederlagsbyrået Gramo for å gje vinnaren «eit utgangspunkt for å arbeide vidare med musikken sin, slik at dei kan glede oss meir i framtida». I samarbeid med TONO vart det under Spellemannprisen 2008 innført tre klassar for opphavsmenn. I tillegg til tilleggs- og opphavsmennklassane kjem bransjeprisen og spesialprisen/heidersprisen som ikkje blir delt ut fast. Begge prisane vart delt ut ved fyrste utdeling og det er til no delt ut tretten bransjeprisar og 36 spesialprisar/heidersprisar.

Namn i dag	Fyrste utdeling	Ikkje utdelt	Andre namn på klasse
Årets spellemann	1983
Årets musikkvideo	1986	1987-1998	Videoprisen 1999, 2000
Årets nykomar	1989	1991, 1992
Årets hit	1994		Låt 1994-2003
Årets samtidskomponist	2008
Årets populærkomponist	2008
Årets tekstforfatter	2008

Utgådde klassar

Nokre klassar har kome og gådd. Kortast levetid hadde klassen «korplate» som berre vart delt ut ein gong.

Namn	Periode	Ikkje utdelt	Merknad
Kor-plate	1979
Roots & country	1984-1993	1986	Blues/country og seinare country vart innført i 2003
Kammermusikk	1991-1996	1994	Inga utdeling i klassisk musikk og samtidsmusikk i denne perioden
Orkestermusikk	1992-1995	1994	Inga utdeling i klassisk musikk og samtidsmusikk i denne perioden
Orkester- og kormusikk	1991		Inga utdeling i klassisk musikk og samtidsmusikk i denne perioden
Album	1994-1996
Artist	1997-2000
Underhalding	1989-1993
Tidenes norske hit	2001		I samband med 30 års jubileum

Mestvinnande artistar

Morten Harket har vunne tolv prisar

Madrugada har vunne fem prisar, her Sivert Høyem

I dag står femten artistar som vinnar av fem eller fleire Spellemannprisar. To av dei som har vunne flest prisar, Leif Ove Andsnes og Oslo Filharmoniske Orkester med åtte prisar kvar, har aldri motteke meir enn ein pris same år. Nokre artistar har vunne fleire prisar både som soloartist og med band, til dømes Morten Harket som totalt har vore med å vinne heile tolv prisar, og Gustav Lorentzen som har vunne prisen for seks ulike plater, to av dei med Knutsen & Ludvigsen.

8 prisar

• Leif Ove Andsnes: 1991, 1992, 1993, 1998, 2000, 2002, 2003, 2005
• Oslo Filharmoniske Orkester: 1972, 1981, 1984, 1987, 1990, 1992, 1998, 1999 (den fyrste som Filharmoniske Selskaps Orkester)
• a-ha: 1985 (2 stk), 1986 (3 stk), 2000 (2 stk), 2008

7 prisar

• Ole Ivars: 1996, 1999 (2 stk), 2000, 2003, 2004, 2005
• Odd Børretzen: 1974, 1996 (2 stk), 1997, 2001, 2002, 2008

6 prisar

• Det Norske Kammerorkester: 1988 (2 stk), 1992, 1996, 1999, 2000

5 prisar

• Geirr Lystrup: 1981, 1988, 1992, 2003, 2005
• Madrugada: 1999, 2002, 2005 (3 stk)
• Lene Marlin: 1998, 1999 (4 stk)
• Truls Mørk: 1991, 1992, 1993, 1995, 1999
• Röyksopp: 2001 (2 stk), 2002 (2 stk), 2005
• Vamp: 1993, 1996, 1998, 2005, 2006
• DumDum Boys 1988, 1989, 1990, 1992, 2007
• Madcon: 2004, 2007 (2 stk), 2008 (2 stk)
• Espen Lind: 1997 (3 stk), 2006, 2008

Etterkvart som det er vorte innført fleire tilleggsklassar, har det blitt mogleg å vinne meir enn ein pris same år. The Monroes var dei fyrste til å vinne to prisar same år under utdelinga i 1983. I nyare tid er det ikkje uvanleg at same artist vinn både tre og fire prisar.

Artistar som har vunne fire prisar same år

• Morten Harket (1995)
• Lene Marlin (1999)
• Briskeby (2000)

Artistar som har vunne tre prisar same år

• a-ha (1986)
• Anne Grete Preus (1994)
• Espen Lind (1997)
• Morten Abel (2001)
• Madrugada (2005)

Bakgrunnsstoff

• Denne artikkelen bygger på «Spellemannprisen» frå Wikipedia på bokmål, den 8. juni 2009.

• Heimesida til Spellemannprisen
• Søk mellom vinnarar av Spellemannprisen Arkivert 2007-06-13 ved Wayback Machine.