Thoritt
Thoritt er eit radioaktivt mineral som består av thoriumsilikat, ThSiO4. Fargen er vanlegvis brun til svart, eller oransjegul hos varieteten orangitt. Mineralet er tetragonalt og isotypt med zirkon og thorogummitt. Ein uranrik varietet blir kalla uranothoritt.
| Thoritt | |||
 Thorittkrystall fra Kemp urangruve i Ontario (storleik: 2.2 x 2.2 x 1.6 cm) | |||
| Generelt | |||
|---|---|---|---|
| Kategori | Silikatmineral | ||
| Kjemisk formel | (Th,U)SiO4 | ||
| Krystallsymmetri | Tetragonal - ditetragonal dipyramidal (4/m 2/m 2/m) | ||
| Einingscelle | a = 7.13 Å, c = 6.32 Å; Z = 4 | ||
| Identifikasjon | |||
| Farge | Gul-oransje, brungul, brunsvart, svart | ||
| Krystallform | I firkanta prisme, eller pseudo-åttesidige krystallar; òg massive | ||
| Krystallsystem | Tetrahedral | ||
| Kløyv | tydeleg på {110} | ||
| Brot | Muslig | ||
| Fastleik | Sprø | ||
| Mohs hardleiksskala | 4,5-5 | ||
| Glans | glasaktig til harpiksaktig | ||
| Strekfarge | Lysoransje til mørkebrun | ||
| Transparens | Nesten ugjennomsiktig, gjennomsiktig i tynne fragment | ||
| Spesifikk vekt | 6.63 - 7.20 | ||
| Optiske eigenskapar | |||
| Optiske eigenskapar | Einaksa (-) | ||
| Brytingsindeks | nω = 1.790 - 1.840 nε = 1.780 - 1.820 | ||
| Dobbeltbryting | δ = 0.010 - 0.020 | ||
| Endrar seg til | vanlegvis metamikt | ||
| Andre eigenskapar | Radioaktiv | ||
| Kjelder | [1][2][3] | ||
Både thoritt og orangitt er originalskildra frå norske førekomstar, høvesvis i 1829 og 1851. Mineralet finst på pegmatittgangar, dels nefelinsyenittiske (Langesundsfjorden), dels granittiske (særleg ved Arendal). Før dei store førekomstane av monazittsand i Brasil og andre stader vart funne, var thoritt den viktigaste kjelda for framstilling av thoriumoksid, som vart nytta til glødehetter i såkalla auerbrennerar. Thoritt var då særs etterspurt og vart produsert frå fleire norske førekomstar.
Ei langt sjeldnare form av ThSiO4 har monoklin monazittstruktur. Denne er ikkje funnen i Noreg.
Kjelder
endre- «Thoritt». Store norske leksikon. 11. mars 2012. Henta 14. februar 2014.
- «Orangitt». Store norske leksikon. 18. januar 2013. Henta 14. februar 2014.
