Turteldue

Turteldue (Streptopelia turtur) er ei lita due som hekkar i det meste av Europa og overvintrar i Afrika.

Turteldue
Turteldue i Israel Foto: Wikimedia-brukar Yuvalr
Utbreiing og status
Status i verda: Sårbar Utbreiinga av turteldue
Systematikk
Rike:	Dyr Animalia
Rekkje:	Ryggstrengdyr Chordata
Underrekkje:	Virveldyr Vertebrata
Klasse:	Fuglar Aves
Orden:	Duefuglar Columbiformes
Familie:	Duefamilien Columbidae
Slekt:	Streptopelia
Art:	Turteldue S. turtur
Vitskapleg namn
Streptopelia turtur Linnaeus, 1758

Skildring

Turteldua er mindre og slankare enn mange andre duer, ho måler 27-29 centimeter i kroppslengd, har vengespenn på 47-53 cm og ho veg 85-170 gram. Denne duearten kan kjennast på den brunare farga og svart-kvitt-stripa mønstra område på sidene av halsen. Halen syner ei iaugefallande teikning når fuglen flyg frå observatøren; oversida av halen har eit mørkt senter med kvite kantar.

Hos vaksne fuglar har hovud, nakke, kroppsside og overgump blågrå farge, og vengene er kanelfarga av skjelforma fjører marmorert med brune kantar og svart fyll. Brystet er vinraudt, buken og undersida av haledekkarane er kvite. Nebbet er svart, bein og augelokkrender er raude. Hos ungfuglar er flekken på halsen fråverande og fjørdrakta er generelt brunare og meir uklår, dessutan er beina brune.

Turteldua er ein av dei seinaste trekkfuglane, og er sjeldan å sjå i Nord-Europa innan utgangen av april, dei returnerer sørover til Afrika igjen i september.

Dette er ein fugl som føretrekk opne stader, ofte ser ein turteldua på bakken. Somme tider vil ho hekke i store hagar, men ho er vanlegvis ekstremt skjerr, sannsynlegvis på grunn av det tunge jakttrykket dei møter under trekket til Europa. Flyginga til turteldua er ofte skildra som lett, fjærande, men ho er ikkje merkverdig snøgg. Kurtiseflyginga liknar ringdua si, der hannfuglen stig snøgt, nesten loddrett for å gli ned i bogar på stive venger.

Tilkoma om våren blir innleidd med ein purrande song, ein ganske djup, vibrerande 'turrr, turrr, turrr', eit læte som òg har gjeve namn på arten.

Utbreiing og status

Denne duearten er ein trekkfugl med eit sørleg palearktisk utbreiingsområde som dekker det meste av Europa og Midt-Austen, Tyrkia og Nord-Afrika, sjølv om ho er sjeldan i nordlege Skandinavia og Russland. Arten overvintrar i Afrika sør for Sahara, i eit belte frå omtrent Senegal og Guinea-Bissau tvers over kontinentet til Sør-Sudan og Etiopia.

Ifølgje rapportering av observasjonar i Europa i 2007, hadde populasjonen av turteldue i Europa falle med 62 % i dei siste åra. Miljøorganisasjonar har sagt at dette delvis kan forklarast av endra praksis i landbruket tyda at ugrasfrø og skot som dei vanlegvis beitar på, spesielt av Fumaria-plantar i jordrøykfamilien har blitt meir sjeldne, og dels på grunn av jakt på fuglar i middelhavslanda. Ifølgje ein studie frå 2001, sitert av europakommisjonen, er mellom to og fire millionar fuglar skotne årleg på Malta, Kypros, i Frankrike, Italia, Spania og Hellas. Miljøvernarar har skildra vårjakt på Malta som spesielt problematisk ettersom det er det einaste landet med eit EU-unntak frå jaktforbod under vårtrekket til hekkeområda.

Ifølgje ein studie gjort av europakommisjonen i 2007, er dei funne fire potensielle truslar mot turtelduer. Desse er (1) tap av habitat / modifikasjon, middels til låg effekt, (2) tørke og klimaendringar, for det meste ukjent, men truleg låg effekt, (3) jakt, delvis ukjent, men samla medium effekt, og (4) konkurranse med tyrkardue, ukjend effekt.

I Noreg

Turteldua er ein sjeldan gjest i Noreg, det er ikkje kjent at ho har hekka i landet. Næraste hekkeplassar er i det sørlege Finnland og sørlege Danmark. Statistikk frå Artsobervasjoner syner at det etter 1970 er rapportert meir enn 1000 ulike observasjonar i Noreg, endatil ein på Jan Mayen, og ein ved Hopen, Svalbard og til saman ca. 120 einskilde observasjonar i Nord-Noreg.

I kulturen

«Turteldue» av Sophie Gengembre Anderson

Kanskje på grunn av bibelske referansar, spesielt velkjente vers frå Høgsongen, den sørgmodige stemmen og det faktumet at arten dannar sterke parsamband, har europeiske turtelduer blitt symbol på godhuga kjærleik. I Det nye testamentet er to turtelduer nemnt å ha vorte ofra for Jesu fødsel. I renessansen i Europa, vart turteldua sett på som ein godhuga partnar til «fugl fønix». Robert Chester sitt dikt Kjæleikens martyr er ei vedvarande utforsking av denne symbolikken. Diktet vart publisert saman med andre dikt om emnet, blant anna William Shakespeare sitt dikt The Phoenix og Turtle, der 'skilpadde' refererer til turtelduer.

Turtelduer er omtalt i ei rekkje folkesongar om kjærleik og tap. Ein av desse inspirerte ein komposisjon av Ralph Vaughan Williams.

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «European Turtle-Dove» frå Wikipedia på engelsk, den 14. juli 2015.

• Baptista, L.F., Trail, P.W., Horblit, H.M. & Boesman, P. (2013). European Turtle-Dove (Streptopelia turtur) In: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2014). Handbook of the Birds of the World Alive. Lynx Edicions, Barcelona. Henta den 14. juli 2015
• BirdLife International (2015) Species factsheet: Streptopelia turtur Arkivert 2015-07-14 ved Wayback Machine.. Henta frå http://www.birdlife.org den 14. juli 2015
• NaturGate, Helsingfors Turteldue Henta 14. juli 2015

Referansar

Bakgrunnsstoff

Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Turteldue