Bøler
59°53′N 10°51′E / 59.883°N 10.850°E
| Bøler | |||
.jpg) Nedre del av Bølerlia, mars 2018.
| |||
| Land |  Noreg
| ||
|---|---|---|---|
| Kommune | Oslo | ||
| Del av | Bydel Østensjø | ||
 Bøler 59°53′00″N 10°51′00″E / 59.883333333333°N 10.85°E | |||
| Wikimedia Commons: Bøler | |||
Bøler er ein drabantby og eit bustadstrøk i Oslo med 10-15 000 innbyggjarar. Han ligg søraust i Oslo med grense til Østmarka. Grovt sett går området frå Østensjøvannet til Nøklevann.
Tidleg historie
endre
Namnet kjem frå Bøler gard, som har fått namnet sitt frå norrønt bæl, 'gard'. Før reformasjonen i 1536 var dei fleste gardane i området kyrkjegods. Bøler hadde sidan 1453 tilhøyrt fransiskanerklosteret. Etter reformasjonen tok kong Christian III beslag i eigedomane som den katolske kyrkja hadde, inkludert Bøler gard. I 1550 gav kongen garden til Oslo Hospital som ei inntektskjelde.
Det var først i 1827 at garden kom i private hender. I 1879 vart garden overteken av Anton Johannesen, men då utbygginga av Bøler starta på 50-talet var det sønnesønnen som dreiv garden. Bøler gard ligg enno godt verna, ikkje langt frå Bøler T-banestasjon.
Utbygging etter andre verdskrig
endre
Utbygginga av Bøler tok til etter andre verdskrigen, hovudsakleg frå midten av 1950- til byrjinga av 1960-talet. Utbygginga starta opp i 1954. I 1957 vart dei karakteristiske tre høgblokkene i Bølerlia bygde etter teikningar av arkitektane Preben Krag og Jens Selmer. Dei to vann Sundts premie for arkitektur for prosjektet i 1956-57.
I 1957 var Bøler skule bygd ferdig. Med babyboomen rundt innflyttinga av nyetablerte familiar starta 300 førsteklassingar på skulen i 1962, fordelte på 10 klasser. Bøler skule var no ein av landet sine største skular, men frå hausten 1963 stod Nøklevann skule klar til å motta dei første elevkulla. Fleire klasser vart flytta over frå Bøler skule, mellom anna fire av dei 10 klassene som hadde starta på Bøler hausten 1962.
Første del av forretningssenteret til drabantbyen vart teken i bruk i 1961, med eit mindre tilbygg mot aust i 1965. Begge delar vart bygde etter teikningar av arkitekt Thomas Tostrup. Bøler filial av Deichmanske bibliotek og Bøler samfunnshus kunne i 1972 flytte inn i nye bygningar sør for Bøler senter. Dei nye bygningane vart bygde etter teikningar av arkitekt Sverre Fehn. Bøler senter vart fullt rehabilitert og bygt ut i 2004.
.jpg)
Nye Bøler kyrkje vart vigsla 28. august 2011. Kyrkja som er teikna av Hansen&Bjørndal Arkiteter har vorte eit nytt landemerke på Bøler. Gamle Bøler kyrkje stod først på landbruksutstillinga på Ekeberg i Oslo i 1959. Ho var konstruert som ein monterbar arbeidkirke i tre, teikna av arkitektane Harald Hille og Odd Kjeld Østby. Etter at utstillinga vart stengd, vart kyrkja flytta til Bøler som ei mellombels løysing, men vart ståande fram til 2009.
Bøler kom for ein dag i søkelyset i verda då Nikita Khrusjtsjov under norgesbesøket i 1964 stakk av frå det offisielle programmet og gjorde eit spontanbesøk i bydelen. Forfølgd av ulande sirener gjekk ferda i Rolls-Royce frå Østensjøveien og Eterveien, opp Bølerlia og ned Utmarkveien, for deretter å returnera attende til Oslo sentrum.
Bøler er ofte omtalt i forfattarskapen til Tova Nilsen, som voks opp i ei av dei tre høgblokkene i Bølerlia på 1960-talet.
På Bøler ligg òg kunstnarkolonien Trolltun Borettslag, eit borettslag for billetkunstnarar, kunsthandverkarar og fotografar.
På slutten av 1990-talet fekk Bøler lite hyggeleg merksemd i media på grunn av framvoksteren av eit miljø med nasjonalistar, med gruppa Boot Boys som sentral aktør. Dette miljøet er borte.
På Bøler ligg den eldste produsenten i verda av eter, Den Norske Eterfabrikken.
Skulpturen Don Quijote er plassert nær Bøler T-banestasjon. Han vart bygd i stål og akryl og laga av billedhugger Fritz Røed. Rytteren i kamp med vindmøller etter Miguel dei Cervantes Saavedras romanfigur har vorte Bølers emblem.
Taggen Sædfuck vart laga av Paul Vidar Sævarang og Ol Kristian Stavnsborg sensommeren eller hausten 1986.
Kjende personar med tilknyting til Bøler (alfabetisk)
endre- A – E
- Malaren og læraren Olav Johan Andreassen var busett i kunstnarkolonien på Bøler.
- Forfattar Tor Åge Bringsværd, stadfesta for spøk etterordet i Den svarte Bogen ocksaa kaldet Svarteboka (1969) til «Bøler, 6. mai 1569.»
- Songar og komikar Reidar Bø, kjend for samarbeidet sitt med Kura Foss.
- Forfattar og kåsør Odd Børretzen, skreiv songen «Morgenstemning frå Bøler» om rushtrafikken inn til Oslo sentrum.
- Museumsleiar Erik Henning Edvardsen, ved Ibsenmuseet i Oslo vart intervjua om oppveksten sin på Bøler i «Mitt Østensjøvann» (s. 44-46). Sothøna. Østensjøvannets venner, nr. 27 – Juni 2004.
- Advokat Kai Ekanger, var statssekretær i Arbeidarpartiregjeringa 1973-76 og første formann i Bøler vel.
- Skøyteløpar (sprintdistansar) Kai Åre Engelstad, sidan gutteåra kjend ved klengenavnet «Kaka»
- F – K
- Songar Kura Foss, kjend for samarbeidet med Reidar Bø.
- Skodespelar Marit Grønhaug, dotter av kunstmalar Olav Johan Andreassen.
- Langrennløparane Anders Gløersen og Øyvind Gløersen.
- Fabrikkeigar Thomas Johannessen Heftye, bygde vegknuten «Korketrekkeren» til feriestaden sin Sarabråten og skaffa hjulbåten «Sara» for lystturar på Nøklevann. Han er òg grunnleggjar av Den Norske Turistsamskipnaden.
- Heavyrockar Egil Hegerberg i Black Debbath, Gartnerlosjen, Berre Egil Band, m.fl..
- Byoriginal Advokat Hermansen, eigenleg Peder Gunvold Hermansen, omtalte seg gjerne sjølv som «Baronen av Bøler».
- Skøytekonge Knut Johannesen med kallenamnet «Kuppar'n» bygde seg hus i Ulsrudveien midt på 1960-talet.
- Fotballspelar i VIF Egil Johansen med karriere på landslaget, kjend som «Snappar'n».
- Musikkforskar Geir Johnson, skapte oppstyr med boka si om Melodi Grand Prix.
- Kjendisadvokat Morten Kjensli med eige advokatkontor.
- Fotograf Morten Krogvold vakse opp på Lille Langerud, busett i kunstnarbustadane på Bøler.
- L – S
- Dramatikar og filmregissør Torun Lian, òg med kritikarroste produksjonar for Norsk rikskringkasting Fjernsynet.
- Sokneprest, og seinare prost Leif Martinsen, som var den første til å inneha presteembetet i Bøler kyrkje.
- Komiker Tom Mathisen, kjend frå visegruppa «Snu» og trioen «Prima Vera», med Jahn Teigen og Herodes Falsk.
- Forfattar Tova Nilsen, skreiv trilogien Skyskraper-englar (1982), Skyskrapersommer (1996) og G for Georg (1997) med motiv frå eigen oppvekst på Bøler.
- Fotograf og forfattar Jørn Areklett Omre. Har utgjeve boka "Østensjøvannet".
- AP-politikar Libe Rieber-Mohn, varaordfører i Oslo, tidlegare statssekretær med ansvar for m.a. asyl og innvandringspolitikk i til Arbeids- og inkluderingsdepartementet i regjeringa Stoltenberg 2
- Musikar og plateprodusent Jørund Fluge Samuelsen, tidlegare medlem i popgruppen Trong Fødsel.
- Komiker Kristopher Schau vert sagd å vera frå Bøler, men er faktisk oppvaksen på Abildsø.
- Politikar og ambassadør Reiulf Steen, formann i Arbeidarpartiet 1975-81.
- Songar Anne-Karine Straum, blant anna representert Noreg i Melodi Grand Prix.
- T – Å
- Spiondømde Åre Treholt var vikarlærar på Bøler skule midt på 1960-talet.
- Ishockeyspelarane Mat sin Trygg, Marius Trygg og Mathias Trygg.
- Barnebokforfattar Anne-Cath. Vestly, spelte òg tittelfiguren «Kanutten» i NRKs barnefjernsyn med Alf Prøysen i rollen som «Romeo Clive».
- Billetkunstnar, bokillustratør og filmskapar Johan Vestly, blant anna serien «Kanutten» og «Henrik Ibsens år som målar» i to episodar for NRK Fjernsynet.
- Produsent og regissør Jo Vestly, son av Anne-Cath. og Johan Vestly.
- Soloklarinettist Håkon Vestly, son av Anne-Cath. og Johan Vestly.
- Utanriksminister og ambassadør Knut Vollebæk, er son av ovannemnde sokneprest Leif Martinsen.
- Gitarist Knut Værnes, tilsett ved Universitetet i Oslo.
- Professor i kunsthistorie Marit Werenskiold, tilsett ved Universitetet i Oslo. Dotter av Werner Werenskiold og barnebarn av Erik Werenskiold var i 1990-åra busett i Ulsrudveien.
Sjå òg
endreLitteratur
endre- Kai Ekanger, Amund Kveim, Gunnar Selgård og Egil Hella: Bøler er staden. Bydel Bøler: Bøler, Bogerud, Rustad, Skullerud, Langerud, Ulsrud. Oslo 2000. ISBN 82-995666-0-6