Den blårandute

Den blårandute er namnet på ein springar som finst i ei rekkje variantar i Telemark, Numedal, Hallingdal og Valdres. I si mest einfelte form er den tonale oppbygginga så attkjenneleg at slåtten og skulle kunne finnast som springleik eller pols i flatfeledistrikta. Slåtten er elles kalla Skrøviken i Valdres. På same vis som Nordfjordingen har denne slåtten og vore bygd ut til ei storform i Telemark, men motsett Nordfjordingen finst denne opphavleg ikkje på Vestlandet.

Opphavet til namnet

Namnet Den blårandute skriv seg frå Rauland, og slåtten skal vera kalla slik av Aslak Berge, eldste son av Rikard Aslaksson Berge. Rikard Berge gav att soga slik:

Den Blaarendute er ein springar, helst ein som er umdikta og utfyllt av Myllaren. Han fekk namnet sitt soleis: Myllaren spela han tidt på Berge på Rauland. Aslak vesle, son hans Rikard, laag paa kne inn-med Myllaren og einlydde og nidglodde paa spelemannen. Myllaren gaadde det. ”Ja, dæ bli spelemann”, sa han. Guten vart au spelemann, men ikkje anna ein maateleg bygdespelemann. Aslak vilde jamt hava syster si til aa tulle den Myllarslaatten upp-att og upp-att. ”Tulle no den blaarendute, Tòrbjør!” bad han; og so laut ho tulle. Sidan kalla dei slaatten "den blaarendute". (Berge: Myllarguten – Gibøen). Aslak har vel tott slåtten hadde blåe render i seg.

Elles finst slåtten under mange namn: Ljost blått (Bø), Fuglesongen (Krødsherad), Gjertrud Sund (Sigdal), eller Rustemannen (Hallingdal). Det er rimeleg å tenkje seg at denne slåtten og har opphav i Buskerud, anten i Krødsherad eller Flesberg.

Variantgruppa

Hardingfeleverket har slåttegruppa under nr 520. Variant a, d og e har noko annleis utforming enn dei andre, som elles følgjer same lesten.

• a: Springar, etter Eivind Groven. Nedskriven 1944 (G 429) [1]. Groven kunne ikkje hugse kvar han hadde denne frå. Melodisk skil denne forma seg frå dei andre. I 1944 var Groven i Heddal, og forma er nærskyldt dei to formene frå Tuddal og Tinn. Han kan ha fanga opp slåtten tilfelleleg i Nordbygda i Heddal.

• b: Den blårandute, etter Olav R. Berge, Rauland [2]. Nedskrift Eivind Groven 1919 (G 400). Denne forma er vel so beinveges slik Myllarguten spela han på Rauland.

• c: Springar, etter Svein Løndal, Tuddal [3]. Nedskrift Arne Bjørndal 1937 (B 1148). Løndal hadde slåtten etter Ola Sudbøen frå Tuddal (lært 1876.

• d: Den blårandute, etter Kjetil Løndal, Tuddal [4]. Nedskrift Sven Nyhus 1976. Forma er etter Rikard Gøytil og Torkjell Haugerud. Moglegvis den mest utbygde forma av slåtten. Opnar sameleis som variant a.

• e: Den blårandute, etter Johannes Dale, Tinn [5]. Nedskrift Eivind Groven 1961 (G 1313). Opptak i NRK. Har same tonale stoff som variant a og d.

• f: Jon Hita, etter Hellik Juveli, Flesberg [6]. Nedskrift Sven Nyhus 1975. Ei av dei stuttaste formene. Namnet skal skrive seg frå eit møtte mellom Myllarguten og ein kar med skinnhit (skinnsekk).

• g: Klevspringar, etter Truls Ørpen, Krødsherad [7] (Ø 54). Ørpen hadde slåtten etter Johan Kleven. Skriven ned 1956 etter minne. Johan Kleven hadde slåtten frå far sin, Gamle-Kleven.

• h: Springar, etter Jens A. Myro, Ål [8]. Nedskrift Eivind Groven 1972 (G 1908). Myro kalla og denne slåtten ”Den blårandute”.

• i: Springar, etter Jens A. Myro, Ål [9]. Nedskrift Eivind Groven 1972 (G 1912). Noko friare melodisk utforming enn den førre.

• j: Springar, etter Torleiv Bolstad, Øystre Slidre [10]. Nedskrift Sven Nyhus 1976. Bolstad hadde slåtten etter Torstein Rogne, Øystre Slidre. I Valdres er denne forma kalla Skrøviken og er mykje nytta i samspel. Ulrik Jensestogun fekk si form av Skrøviken nedskriven med merknaden ”Frå Hallingdal, uppteikna i Valdres”.

• k: Den blårandute, etter Anders S. Kjerland, Granvin [11]. Nedskrift Sven Nyhus 1975. Kjerland hadde slåtten etter Arne Bjørndal. Bjørndal hadde truleg lært slåtten av Torkjell Haugerud, Bø i Telemark.