Daddel
Daddel er frukta frå daddelpalmen (Phoenix dactylifera) i daddelpalmeslekta i palmefamilien.[1] Ein dyrkar dadlar i tørre delar av Asia og Nord-Afrika, særleg i oasar. Daddeldyrking er særleg viktig i Midtausten.
| Daddelpalme | |
 Daddelpalmar i Marokko | |
| Status | |
| Status i Noreg: Framandart som ikkje er risikovurdert | |
| Systematikk | |
| Rike: | Planteriket Plantae |
| Underrekkje: | Frøplantar Spermatophytes |
| Orden: | Palmeordenen Arecales |
| Familie: | Palmefamilien Arecaceae |
| Underfamilie: | Coryphoideae |
| Stamme: | Phoeniceae |
| Slekt: | Daddelpalmeslekta Phoenix |
| Art: | Daddelpalme P. dactylifera |
| Vitskapleg namn | |
| Phoenix dactylifera | |
Skildring
endreDaddelpalmen er eit mellomstort tre, 15-25 meter høgt, som kan ha fleire stammar frå same rotsystemet eller ein enkel stamme. Blada er 3-5 meter lange.
Dadlar
endreDaddelfrukta er eigenleg eit bær som inneheld eitt frø. Ein har brukt dadlar til mat i Midtausten i tusenvis av år. Dei har vore dyrka frå Mesopotamia til Egypt, kanskje så tidleg som 4000 f.Kr Arkeologiske funn tyder på at dadlar kan ha vore kultiverte aust i Arabia i 6000 f.Kr
Dyrking
endreDaddelpalmar blir dyrka for frukta, for å gje ly og som prydplante.
Verdas eldste spirande frø
endreEit 2000 år gammalt daddelfrø frå Masada nær Daudehavet vart i 2008 det eldste frøet i verda ein har fått til å spira.[2] Førebels undersøkingar har vist at planta deler omtrent halvparten av DNA-et med tre moderne variantar av daddelpalmen, frå Egypt, Irak og Marokko.
Daddel i kulturen
endreDaddelpalmen har lenge vore ein viktig kulturplante i området ho veks i. Han er nemnd fleire gonger i Bibelen og Koranen, og blir mellom anna nytta til å byggja lauvhytter under den jødiske sukkothøgtida. Palmegreinene er mellom anna eit symbol for siger, og kan brukast til å markera palmesundag. Innan islam er det vanleg å bryta fasta under ramadan med dadlar og vatn. Ifølgje tradisjonen likna Muhammed ein god truande med daddelpalmen.[3]
Daddelpalmen er eit nasjonalsymbol for Saudi-Arabia, som nytter han i riksvåpenet. Han er også avbilda på pengar og frimerke frå Algerie, Libya og Tunisia.[4]
Daddelpalme i Noreg
endreI Noreg er daddelpalme ein framandart som er innført som matvare, og det er funne frøplanter som har spira på deponi for matavfall kring Oslofjorden og i Trøndelag frå 1950.[5]
Kjelder
endre- ↑ «Artsdatabanken: Daddelpalme». Artsdatabanken. 13. februar 2024.
- ↑ Connor, Steve: 2,000-year-old seed grows into 'tree of life' for scientists, The Independent, 13. juni 2008
- ↑ Bukhari, Hadith 3:411, fortald av Ibn 'Umar
- ↑ Date Palm Arkivert 2011-05-15 ved Wayback Machine. ved foodmuseum.com
- ↑ Reidar Elven mfl. (2022). Norsk flora (8. utg.). Oslo: Det Norske Samlaget. s. 183, 1166.
- Denne artikkelen bygger på «Daddelpalme» frå Wikipedia på bokmål, den 6. november 2010.
- Martha Modzelevich, Phoenix dactylifera, Date Palm, Tamr תמר מצוי , تمر, Flowers in Israel
- Najma Mohamed, Plants of the Qur'an: The Date Palm[daud lenkje], islamonline.net, 2011-01-20
Bakgrunnsstoff
endre
Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Daddel
- Date Palm Cultivation. FAO PLANT PRODUCTION AND PROTECTION PAPER 156, Rev. 1.
- (no) daddelpalme hos Artsdatabanken
- (en) daddelpalme i Encyclopedia of Life
- (en) daddelpalme i Global Biodiversity Information Facility
- (sv) daddelpalme hos Dyntaxa
- (en) daddelpalme hos ITIS
- (en) daddelpalme hos NCBI
- (en) daddelpalme hos The International Plant Names Index
- (en) daddelpalme hos Tropicos
- (en) Kategori:Phoenix dactylifera – bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons
- (en) Phoenix dactylifera – galleri av bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons
- Phoenix dactylifera – detaljert informasjon på Wikispecies
Denne biologiartikkelen som har med landbruk å gjere, er ei spire. Du kan hjelpe Nynorsk Wikipedia gjennom å utvide han.
