Polarmåse
Polarmåse (Larus hyperboreus) er ein av dei større artane i måsefamilien. Dei hekkar sirkumpolart ved Nordishavet.
| Polarmåse | |
 Vaksen i sommardrakt Foto: Alastair Rae
| |
| Utbreiing og status | |
Status i verda:  LivskraftigStatus i Noreg:  Sårbar[1] Utbreiinga av Polarmåse | |
| Systematikk | |
| Rike: | Dyr Animalia |
| Rekkje: | Ryggstrengdyr Chordata |
| Underrekkje: | Virveldyr Vertebrata |
| Klasse: | Fuglar Aves |
| Orden: | Vade-, måse- og alkefuglar Charadriiformes |
| Familie: | Måsefamilien Laridae |
| Slekt: | Larus |
| Art: | Polarmåse L. hyperboreus |
| Vitskapleg namn | |
| Larus hyperboreus | |
Skildring
endrePolarmåse er ein stor og tung måseart, ca. 62-68 centimeter i lengd med eit vengespenn på 138-158 centimeter. Jamført med svartbak har dermed polarmåse lengre kropp, men kortare venger. Han er uvanleg lys i alle fjørdrakter, utan svarte element i venger eller hale, og han har lysrosa bein. Når han sym på vatnet synest nakken tjukk, og i flukt han ser framtung ut med den runde buken og lange halsen. Først i det fjerde leveåret får polarmåsen den vaksne fjørdrakta.
Sommardrakta for vaksne fuglar er lys grå på oversida, og elles heilt kvit. Nebbet er tjukt og gult med ein raud flekk ytterst på undernebbet. Han har eit bleikt andlet med gul iris og vanlegvis gul augehudring. I vinterdrakta er hovud og halsen spraglete i gråbrunt.
Juvenile fuglar førekjem i ein mørk og ein lys fase. I den mørke fasen er fjørdrakta lys, gråbeige, finspreklete utan mørke område på venger eller hale. I den bleika, lyse fasen er drakta nesten rein kvit med berre eit snev av lyse sjatteringar. I begge fasane er nebbet svart på tuppen, som kontrast til ein bleikrosa base på nebbet. Irisen er mørk. Andre vinteren har drakta grove gråflekker, iris har blitt lys og nebbet har fått ein liten kvit flekk ytst på spissen av nebbet. Tredje vinteren blir oversida lysgrå, nebbet blir gult, men enno med svart og kvitt mot nebbspissen. Hovudet og halsen er gråspraglete.
Samanlikna med grønlandsmåse er polarmåsen større og grovare, har breiare venger, buttare vengespiss og er meir tjukknebba. Augehudringen hos vaksen grønlandsmåse er meir raudleg.
Distribusjon og taksonomi
endrePolarmåse hekkar i dei arktiske regionane i det nordlege Russland, på øyar i det nordlege Sibir, i Alaska, Canada, på Svalbard, Jan Mayen, Island, Grønland og på Midwayøyane i Stillehavet. Europeisk polarmåse er i hovudsak ein partiell trekkfugl som overvintrar i farvatn nær hekkeområda.[2] Fleire andre populasjonar i verda er trekkfuglar. Om vinteren finn ein polarmåse i Nord-Atlanteren og Nordsjøen så langt sør som på Dei britiske øyane, og Nord-Stillehavet og i nordlege USA, blant anna i Dei store sjøane. Nokre gongar kan streiffuglar komme til sørlege USA og nordlege Mexico. Polarmåse overvintrar regelmessig ved kysten av fastlands-Noreg, mest vanleg i Nord-Noreg. I Finnmark kan han òg førekomme om somaren.[3]
Taksonomi
endreDet er ulike syn på taksonomien for polarmåse. Autoritetar som Clements et al. 2011, deler polarmåse inn i fire underartar:[4]
- Larus hyperboreus hyperboreus, nominatforma, hekkar på Jan Mayen, Svalbard, Franz Josef Land, i Novaja Semlja og det nordlege Russland austover til Tajmyrhalvøya.
- Larus hyperboreus pallidissimus, hekkar i det nordlege Russland frå Tajmyrhalvøya og aust til Beringhavet og Pribiloføyane.
- Larus hyperboreus barrovianus, langs nordkysten av Alaska og nordvestkysten av Canada.
- Larus hyperboreus leuceretes, hekkar frå nordvestre kyst, til arktiske øyar i Canada, på Grønland og Island.
Økologi
endre
Polarmåse hekkar på kysten av svaberg eller bratte graskledde bakkar, men kan òg hekke fleire kilometer inn i landet i høge fjellskrentar eller på små øyar.[2] Dei kan hekke parvis eller i små koloniar og byggjer eit reir på bakken eller på ein stein. Vanlegvis legg dei 2-4 egg.
Utanfor hekkesesongen held dei seg stort sett langs kystar, vitjar ofte fiskerihamner og der det finst avløp frå kloakk og på søppelplassar.[2]
Polarmåse er altetande som dei fleste måsane i slekta Larus, og et åtsel like gjerne små byttedyr. Han kan symje eller gå medan han søkjer føde, men kan òg plukke opp mat frå vatnet og fange mindre fuglar i flukt. Polarmåse følgjer ofte etter fiskebåtar.
Status og truslar
endreDet er anslått at det er frå 277 200-437 200 hekkefuglar i verda,[5] og av desse hekkane er 30 000 til 50 000 par av Grønland, hovudsakleg i den vestlege delen, 10 000-50 000 par i Sibir, 15 000 par i Alaska og titusenar i Canada. Den største populasjonen i Europa er på Island, kor 10 000 til 15 000 hekkande par. Andre store populasjonar i Europa er på Svalbard med ca. 4000 par,[5] i Russland med 2500 til 10 000 par, og på Jan Mayen med 100-500 par.[2] Bestanden i Grønland er anslått å vere stabil. Utviklinga av den europeiske populasjonen er usikker. Ifølgje Fuglar i Europa (Burfield & van Brommels (red) 2004) er bestanden på Svalbard stabile, medan andre (Nilsson 2007) hevdar at bestandane på Svalbard og Island kraftig redusert det siste tiåret.[2] Populasjonen på Bjørnøya har vore i nedgang sidan 1986, der er det påvist høge verdiar av organiske miljøgifter.[6] Global oppvarming blir antatt å representere ein reell trussel for arten fordi hekkeområda blir driven lenger og lenger mot nord.
Kjelder
endre- Første versjon av denne artikkelen byggjer på «Vittrut» frå Wikipedia på svensk, den 9. oktober 2011
Referansar
endre- ↑ Artsdatabanken Raudliste faktaark polarmåse Larus hyperboreus Gunnerus, 1767 Henta 4. desember 2010
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Magnus Ullman & Mattias Ullman (2008) Vittruten i Sverige, Vår fågelvärld, vol.67, nr.1, sid:6-15
- ↑ Svensson, Lars et al (1999). Gyldendals store fugleguide. Gyldendal norsk forlag. ISBN 82-05-25554-7.
- ↑ Clements, J.F.; T. S. Schulenberg; M.J. Iliff; B.L. Sullivan; C. L. Wood (august 2011), The Clements checklist of birds of the world: Version 6.6 (Excel spreadsheet), Cornell Lab of Ornithology, henta 9. oktober 2011
- ↑ 5,0 5,1 Dale S, Jacobsen K-O, Lislevand T, Solvang R, Stokke BG og Strøm H (2021, 24. november). Fugler: Vurdering av polarmåke Larus hyperboreus for Norge. Norsk rødliste for arter 2021. Artsdatabanken. Henta 4. desember 2021
- ↑ Norsk Polarinstitutt, august 2016, Miljøgifter i polarmåke Arkivert 2021-12-04 ved Wayback Machine. Henta 4. desember 2021
Bakgrunnsstoff
endre
Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Polarmåse