Skjelgribb

Skjelgribb
Status i verda: Kritisk truga Skjelgribb. Foto: Rob Schoenmaker
Systematikk
Klasse:	Aves
Familie:	Accipitridae
Slekt:	Gyps
Art:	G. rueppellii
Vitskapleg namn
Gyps rueppellii Brehm

Skjelgribb (Gyps rueppellii) er ein stor gribb i haukefamilien med utbreiing i det sentrale Afrika, inklusive Etiopia, Sudan, Tanzania og Guinea. Han har fått vitskapleg namn etter den tyske forskaren Eduard Rüppell.

Skildring

Vaksne individ av skjelgribb er nær ein meter i lengd, med eit vengespenn på rundt 2,6 m, og ei vekt som vanlegvis ligg mellom 7 og 9 kg. Kjønna har eins utsjånad, spraglet brun eller svart farga overside med bleikbrun underside. Tynn, skitten lys lo dekkjer hovud og nakke. Lengst ned på halsen finst ein kvit krage, auget er gult eller oransje, og han har ein mørk sjokoladebrun strupeflekk. I regelen er dei lydlause, men dei kan høyrast under hekking, og når dei et på åtsel skrik dei mykje.

Økologi

Skjelgribbar er særs sosiale fuglar, dei kviler, hekkar og et i store flokkar. Dei kan flytte seg raskt når det trengst, dei svevar med ei fart opptil 35 km/t, og kan gjerne flyge så langt som 150 km frå reirstaden for å finne mat. Dei kan gå opp i store høgder, 6000 m er ikkje uvanleg, og i eit særmerkt høve hende det at eit fly over Elfenbeinskysten kolliderte med ein skjelgribb 11 300 moh. Dette er den høgste kjente fugleobservasjon i verda.^[1] Skjelgribbar har en spesialisert variant av hemoglobin alpha^D typen; dette proteinet i blodet gjer at fuglane effektivt kan ta opp oksygen trass det låge partielle trykket i øvre troposfæren.^[2]

Hovudet til ein skjelgribb.

Dette er ein art som er tilpassa steppeland i tørre område og fjellområde i Afrika, særleg halvørkenar og randsona av ørkenar. Kvileplassar ligg på utilgjenglege fjellhyller og i tre, vanlegvis akasie. Når termikken set inn omtrent to timar etter soloppgang, tar skjelgribbane av frå kvileplassen, startar patruljering av territoriet og søker etter åtsel eller matrestar etter at rovdyr har tatt bytte. Om naudsynt kan dei vente i mange dagar til kjøttetarane forlèt åtselet. Det er kjent at dei kan ta levande bytte sjølv, men det hender sjeldan.

Skjelgribbar har eit spesielt kraftig nebb. Dei tar først for seg av dei mest attraktive mjuke delane av åtselet, så held dei fram med dei harde delane, til med beinstrukturar. Riller på tunga hjelper til med å skrape av kjøtt frå beina. Dei stappar i seg så mykje at dei knapt kan flyge.

Skjelgribb skifta kategori frå livskraftig til nær trua på IUCN raudliste frå 2006 til 2007.^[3]