Saint Kitts og Nevis
Saint Kitts og Nevis er ein øynasjon i Karibia. Han er den minste sjølvstendige staten i Amerika både i folketal (51 300 i 2005) og utstrekking og utstrekking (261 km²). Hovudstaden Basseterre ligg på den største øya, Saint Kitts.
| Federation of Saint Kitts and Nevis
(norsk: Saint Kitts og Nevis, sanktkittisk) | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||
| Nasjonalsong | «Oh Land of Beauty!» | ||||||
| Motto | Country Above Self (Land over seg sjølv) | ||||||
| |||||||
| Offisielle språk | Engelsk | ||||||
| Hovudstad | Basseterre | ||||||
| Styresett |
Monarki Charles III Marcella Liburd Terrance Drew | ||||||
| Flatevidd – Totalt – Andel vatn |
261 km² (190.) 0 % | ||||||
| Folketal – Estimert (2017) – Tettleik |
52 715 (191.) 202 /km² (47.) | ||||||
| Sjølvstende Frå Storbritannia |
19. september 1983 | ||||||
| Nasjonaldag | 19. september | ||||||
| BNP – Totalt (2015) – Per innbyggjar |
1 358 mill. USD (180.) 23 800 USD (58.) | ||||||
| Valuta | Austkaribisk dollar (XCD) | ||||||
| Tidssone | UTC -4 | ||||||
| Toppnivådomene | .kn
| ||||||
.svg)
Øyane var opphavleg folkesette av ulike amerikanske urfolk der den siste bølgja var karibar. Saint Kitts var ei av dei første karibiske øyane som blei koloniserte av europearar, og danna utgangspunkt for britiske koloniar på fleire øyar rundt. Føderasjonen fekk sjølvstende frå Det britiske imperiet i 1983. Statsoverhovudet er likevel framleis den britiske monarken, Charles III.
Historie
endreSaint Kitts og Nevis blei først folkesette rundt 3000 f.Kr. av jakt- og sankarfolk som vandra inn frå noverande Florida. Desse folka tilhøyrde ein kultur kjend som arcaico ('arkaisk'), og forsvann etter nokre hundreår.
Rundt 1000 f.Kr. kom saladoidfolk som dreiv med jordbruk og laga keramikk frå Orinocoelva i noverande Venezuela. Rundt år 800 kom arawakfolket igneri same vegen. Rundt 1300 kom kalinagofolk, eller karibar, truleg også frå Orinoco-området, og fortrengde igneriane nordover. Kalinagoane kalla Saint Kitts Liamuiga, 'Grøderik øy', og Nevis Oualie, 'Øy med vakre vatn'. Begge øyane var viktige handelslenkjer og utgangspunkt for raid mot dei noverande Jomfruøyane og Puerto Rico, der tainoar heldt til.
Kristoffer Columbus kom til øyane under si andre ferd til «Den nye verda» i 1493. Han kalla den største øya Sant Jago (Heilage Jakob), men ei samanblanding med øya Saba i nord overførte hennar namn, San Cristobal, til denne øya. Namnet blei seinare omsett til engelsk (Saint Christopher) og forkorta til Saint Kitts. Nevis blei kalla Nuestra Señora de las Nieves, 'Vår frue av snøen', etter skydekket rundt vulkantoppen på øya. Nievis blei forenkla til Nevis.
I 1623 kom den engelske kapteinen Thomas Warner med familien sin til øya og blei teken imot av lokale kalinagoar leia av ouboutou Tegremante. I 1624 hadde Warner henta fleire folk frå England og grunnla med dei den første engelske kolonien i Karibia, Old Road Town. I 1625 kom eit fransk skip leia av kaptein Pierre Belain d'Esnambuc til øya, og fekk løyve av Warner til å busetja seg.
I 1626 fann Kalinagomassakren stad. Europearane hadde fått høyra at kalinagoane skulle samla seg for å overfalla dei. Dei valde å gå til åtak i forkant, og drap tallause kalinagoar frå Saint Kitts og naboøya Waitikubuli (Dominica). Dei overlevande blei anten tekne som slavar eller bannlyste til Waitikubuli.
Etter massakren delte engelskmennene og franskmennene Saint Kitts mellom seg. Midten av øya kom under engelsk kontroll, medan Capisterre i nord og Basseterre i sør blei franske. Begge maktene koloniserte fleire øyar herfrå: Engelskmenn slo seg ned på Nevis (1628), Antigua (1632), Montserrat (1632), Anguilla (1650) og Tortola (1672), medan franskmenn grunnla koloniar på Martinique (1635), Guadeloupe (1635), St. Martin (1648), Saint Barthélemy (1648) og Saint Croix (1650).
Under Den anglo-spanske krigen (1625-1630) tok ein spansk ekspedisjon kontroll over øyane i 1629 og deporterte busetjarane tilbake til Europa. Fredstraktaten i 1630 gav herredømet tilbake til Storbritannia, og busetjarane kunne venda tilbake. Nybyggjarane dyrka først tobakk, men då dei blei utkonkurrert av Virginia gjekk begge øyane over til sukkerrøyrdyrking rundt 1640. Til det harde plantasjearbeidet henta dei inn store mengder slavar frå Afrika. Slaveriet blei først oppheva i Det britiske imperiet i 1834.
På slutten av 1600-talet og byrjinga av 1700-talet slost dei to kolonimaktene om kontroll over Saint Kitts. I 1705, under Den spanske arvefølgjekrigen, tok franske styrkar kontroll over Saint Kitts og heldt henne i åtte år. Storbritannia fekk endeleg herredøme i 1713 med freden i Utrecht. Basseterre blei hovudstad i 1727.
Saint Kitts og Nevis blei lenge styrte fråskilt frå kvarandre, men ved slutten av 1800-talet kom dei to og Anguilla inn under felles kolonistyre. Dei gjekk inn i Den vestindiske føderasjonen i 1958, men denne braut saman i 1962. I 1967 fekk territoriet Saint Christopher-Nevis-Anguilla. Anguilla braut ut i 1971 medan Saint Kitts og Nevis fekk sjølvstende frå Storbritannia i 1983. I 1998 røysta ei fleirtal på Nevis for lausriving, men sidan eit to-tredjedelsfleirtal mangla blei øya verande i føderasjonen.
Geografi
endre
Landet har to hovudøyar, Saint Kitts på 168 km² og Nevis på 93 km². Dei er skilde av eit tre kilometer breitt sund kalla The Narrows. Øyane er av vulkansk opphav. Den høgste fjelltoppen i landet er Mount Liamuiga, på 1 156 moh.
Klima
endreKlimaet er tropisk maritimt, men noko friskare enn øyane lenger sør. Middeltemperatur er kring 26 °C, med berre små variasjonar gjennom året. Årsnedbøren er 1300–1400 mm.
Naturkatastrofar
endreØyane ligg i eit område som er plaga av jordskjelv og syklonar. I 1690 øydela eit jordskjelv og påfølgjande tsunami i Jamestown, hovudstaden på Nevis, og byen blei forlaten til fordel for Charlestown.
I september 1998 øydela orkanen Georges, den verste i regionen dette hundreåret, for store verdiar.
Kjelder
endre- «Saint Kitts og Nevis – klima» i Store norske leksikon, snl.no.
- Denne artikkelen bygger på «History of Saint Kitts and Nevis» frå Wikipedia på engelsk, den 17. februar 2012.
