Øyeren
Øyeren er ein innsjø i Glomma-vassdraget. Han ligg i kommunane Enebakk, Lillestrøm og Rælingen i Østfold fylke og Indre Østfold i Østfold fylke. Den nordlegaste, åtskilte delen av innsjøen vest for tettstaden Fetsund og Glomma sitt utløp, utgjer ein 7 km² stor del på av Øyeren og blir til tider rekna som ein eigen innsjø, kalla Svellet.
Øyeren | |||
innsjø | |||
Kart over Øyeren
| |||
Land | Noreg | ||
---|---|---|---|
Fylke | Akershus, Østfold | ||
Kommunar | Enebakk, Lillestrøm, Rælingen, Indre Østfold | ||
Nedslagsfelt | 40 442 km² | ||
Høgd over havet | 99-101 moh. | ||
Areal | 84,74 km² | ||
Middeldjupn | 14 m | ||
Største djupn | 76 m | ||
Volum | 1,19 km³ | ||
Kystlengd1 | 165,47 km | ||
Koordinatar | 59°51′26″N 11°09′48″E / 59.85722°N 11.16333°E | ||
Øyeren 59°51′26″N 11°09′48″E / 59.857222222222°N 11.163333333333°E | |||
Wikimedia Commons: Øyeren | |||
1 Kystlengd er eit unøyaktig mål som kanskje ikkje er standardisert for denne artikkelen. |
Øyeren er den niande største innsjøen i Noreg med eit areal på omlag 85 kvadratkilometer. Utan Svellet er, Øyerens areal 77 km². Han ligg 101 meter over havet og er 75,5 meter djup. Saman med elvane Leira og Nitelva dannar Glomma det største innlandsdeltaet i Norden i den nordlege enden av innsjøen. Delar av dette våtmarksområdet vart erklært naturreservat i høvesvis 1975 (Nordre Øyeren inklusive Svellet og elvedeltaene)) og 1992 (Sørumsneset). Innsjøen ligg nedstrøms for store vassdrag, og har dermed Noregs største nedslagsfelt.
Fiskeartar i Øyeren
endreDet finst truleg 25 fiskeartar i Øyeren[1], som dermed vert rekna som den innsjøen i Noreg med flest fiskeartar. Før oppdemminga av Glommavassdraget vart det òg laks der.[2][3]
- Niaugefamilien: Bekkeniauge
- Laksefamilien: Aure, sik, lagesild, harr, laks (sett ut på 1800-talet, utrydda)
- Loddefamilien: Krøkle
- Gjeddefamilien: Gjedde
- Karpefamilien: Mort, gullbust, stam, vederbuk, asp, laue, flire, brasme, ørekyt, karuss
- Ålefamilien: Ål (utrydda)
- Stingsildfamilien: trepigga stingsild, nipigga stingsild
- Brosmefamilien: Lake
- Åborfamilien: Hork, åbor, gjørs
- Ulkefamilien: Steinulke
Av desse er førekomsten av ål og lagesild omtalt som tvilsam. Dei to stingsildartane er oppførte som konkurransesvake.[4]
Merk at ørekyt står oppført på norsk svarteliste som ein uønskt art i dei vassdraga der han ikkje naturleg høyrer heime, men i Øyeren opptrer han naturleg.
Merk òg at asp er i 2006 oppført som sårbar på Bernkonvensjonens (1982) liste III.[5]
Regulering
endreMørkfoss Dam vart bygd i 1862. Vasstanden i magasinet vart då lagt 1 meter høgare enn det som tidlegare hadde vore naturleg. Differansen mellom høgste og lågaste vasstand vart òg monaleg redusert.[6]
Den noverande reguleringskonsesjonen vart gitt i 1934. Lågaste tappegrense (LRV) er fastsett til kotehøgd 98,94 moh. Høgste oppdemmingshøgd (HRV) er fastsett til 101,34 m.
Vasstandsmålingsr blir jamleg publisert av Glommens og Laagens Brukseierforening (GLB).[7]
Ferdsle
endreDå det var tømmerfløyting i vassdraget måtte tømmeret anten takast inn ved Fetsund eller fraktast til sørenden for å sleppast vidare. Fraktinga blei avslutta i 1985.
Dampbåten «Strømmen» vart sett i rutetrafikk i 1885 mellom Lillestrøm, Årnestangen, Flateby og Sandstangen. Trafikken vart innstilt i1927.[8]
MS «Øyeren» fraktar turistar på charterbasis og med faste avgangar i sommarsesongen.[9]
Demningane Bingsfossen og Rånåsfoss i Glomma er einaste hindringa for småbåt-trafikk mellom Trøgstad og Fåberg ved Lillehammer. Ved moglegheit for òg å passere demninga ved Funnefoss kan småbåtar uhindra dra til Storsjøen i Odalen og til Kongsvinger kraftverk.
Vassdrag som drenerer til Øyeren
endreKjelder
endre- Denne artikkelen bygger på «Øyeren» frå Wikipedia på bokmål, den 16. april 2008.
- Wikipedia på bokmål oppgav desse kjeldene:
- ↑ Åge Brabrand. 2002. MILJØFAGLIGE UNDERSØKELSER I ØYEREN 1994-2000: Langtidsutvikling og forvaltning av fiskesamfunn. UiO og Akershuns fylkeskommune. Vitja 29. mars 2008
- ↑ Øyeren informasjonssenter
- ↑ Nordre Øyeren naturreservat
- ↑ Åge Brabrand. 2002. MILJØFAGLIGE UNDERSØKELSER I ØYEREN 1994-2000: Langtidsutvikling og forvaltning av fiskesamfunn. UiO og Akershuns fylkeskommune. Vitja 29. mars 2008
- ↑ Miljøstatus i Oslo og Akershus om sjeldne fiskearter, arkivert frå originalen 14. august 2007, henta 11. juni 2012
- ↑ Harald Gjerde: "Deltaets historie", arkivert frå originalen 4. november 2004, henta 11. juni 2012
- ↑ GLBs nettsted
- ↑ Øyeren informasjonssenter, arkivert frå originalen 3. desember 2008, henta 11. juni 2012
- ↑ MS Øyeren, arkivert frå originalen 2. mai 2008, henta 11. juni 2012