Mangan

25 Krom ← Mangan → Jern ↑ Mn ↓ Tc Heile tabellen
Generelle eigenskapar
Namn, kjemisk symbol, atomnummer	Mangan, Mn, 25
Kjemisk serie	Transisjonsmetall
Gruppe, periode, blokk	7, 4, d
Tettleik, hardleik	7470 kg/m3, 6,0 (ikkje SI)
Utsjånad	Sølvgrått
Atomeigenskapar
Atommasse	54,938049 u (ikkje SI)
Atomradius (berekna)	140 (161) pm
Kovalent radius	117 pm
Ioneradius	80 pm (ladning: +2)
van der Waals radius	(?) pm
Elektronkonfigurasjon	[Ar]$3d^{5}4s^{2}$
Elektron per energinivå	2, 8, 13, 2
Oksidasjonstrinn (oksid)	+2, +3, +4, +6, +7 (Sterk syre)
Krystallstruktur	Kubisk romsentrert
Fysiske eigenskapar
Tilstandsform	Fast stoff
Smeltepunkt	1517 K (1244°C)
Kokepunkt	2368 K (2095°C)
Molart volum	7,35 cm3/mol
Fordampingsvarme	226 kJ/mol
Smeltevarme	12,05 kJ/mol
Damptrykk	121 Pa ved 1517 K
Ljodfart	5150 m/s ved 20 °C
Diverse eigenskapar
Elektronegativitet	1,55 (Paulings skala)
Spesifikk varmekapasitet	480 J/(kg·K)
Elektrisk konduktivitet	0,695 MS/m
Termisk konduktivitet	7,82 W/(m·K)
Ioniseringspotensial	724 kJ/mol 1515 kJ/mol 3255 kJ/mol 4950 kJ/mol 6990 kJ/mol 9200 kJ/mol 11514 kJ/mol
Mest stabile isotopar
Iso- top Naturleg førekomst Halverings- tid (ikkje SI) NM NE MeV (ikkje SI) NP 52Mn (kunstig) 5,591 d ε 4,712 52Cr 53Mn (kunstig) 3,74 mill. år ε 0,597 53Cr 54Mn (kunstig) 312,3 d ε β− 1,377 0,697 54Cr 54Fe 55Mn 100% (stabil)
SI-einingar og STP er brukt unntatt der det er avmerkt

Mangan er eit grunnstoff med kjemisk symbol Mn og atomnummer 25. Det er eit transisjonsmetall og ligg i gruppe 7 i periodesystemet.

Særlege kjenneteikn

Mangan kan ha mange oksidasjonstrinn i sambindingar. Sambindingar der mangan har oksidasjonstrinn +7 er sterke oksidasjonsmiddel.

Bruk

Kaliumpermanganat vert brukt som reagens i redokstitreringar. Permanganationet har sterk farge medan sambindingar der mangan har andre oksidasjonstal er fargelause. Dette gjer det lett å finna endepunktet for titreringa.

Mangan(IV)oksid kan brukast i batteri.

Metallet vert brukt i ulike legeringar.

Biologisk rolle

Mangansambindingar er viktige for funksjonen til nokre enzym.

Førekomst

Mangan finst for ein stor del i pyrolusitt. Metallet vert utvunne i Burkina Faso.

Kjemi

Mangan kan ha mange ulike oksidasjonstal i sambindingar, og dannar mellom anna:

• Kaliumpermanganat (KMnO₄)
• Brunstein eller Mangan(IV)oksid (MnO₂)

Tryggleik

Permanganat er sterke oksidasjonsmiddel.

Sjå også

• Periodesystemet
• Grunnstoffliste
• Isotoptabell

Bakgrunnsstoff

• Webelements - mangan
• Mangan Arkivert 2005-02-07 ved Wayback Machine.
  Denne kjemiartikkelen er ei spire. Du kan hjelpe Nynorsk Wikipedia gjennom å utvide han.