Venskapsby

Venskapsby er eit omgrep som vert brukt for å skildre samarbeidsavtalar mellom byar på ulike stader for å promotere kulturelle og/eller handelsband. Denne typen avtale finst også mellom ulike administrative einingar som fylke, regionar, distrikt osv.

Skilt som syner retningane til Oskarshamn sine venskapsbyar. Byane på skilta er som fylgjer: Middelfart, Danmark; Mandal, Noreg; Pärnu, Estonia; Korsholm, Finland; og Hibiscus Coast, Sør Afrika.

Det moderne konseptet for venskapsby vart utvikla etter Andre verdskrigen i 1947, og hadde som formål å byggje og oppmuntre venskap og forståing mellom ulike land og mellom tidlegare fiendar som innsats for fred og forsoning, og oppfordre handel og turisme. Rundt 2000-talet vart denne typen avtale ofte brukt for å opprette strategiske internasjonale handelsband mellom byar.

Terminologi

Eksempel på venskapsavtale mellom Castellabate, Italia ('gemellaggio') og Blieskastel, Tyskland ('Partnerschaft').

I fastlands-Europa er omgrepa «tvillingby», «partnarby» eller «venskapsby» ofte brukte. I Storbritannia er «tvillingby» mest brukt, medan «systerby» hovudsakleg er brukt i Nord-Amerika.

Europakommisjonen brukar omgrepet «twinned towns» og refererer til denne typen prosess som «town twinning»" Ein «douzelage» vert ogso brukt for avtalar som gjeld ein by i kvart medlemsland.

I Spania brukar ein omgrepet ciudades hermanadas, som tyder 'systerbyar'. I Tyskland, Polen, og Tsjekkia vert det brukt Partnerstadt (de)/miasto partnerskie (pl)/partnerské město (cz), som kan omsetjast til 'partnarby'. I Frankrike bruker ein omgrepet ville jumelée (jumelage), og i Italia gemellaggio (twinning) og comune gemellato (twinned municipality). I Nederland brukar ein anten partnerstad eller stedenband ("byband," når det gjeld fellesstønad). I Hellas brukar ein ordet αδελφοποίηση (adelfopiisi – "brorskap"). På Island brukar ein både vinabæir og vinaborgir ("venby"). I den tidlegare Austblokka brukar ein "tvillingsby" og города-побратимы (ru) ("brorby").

I Amerika, Sør-Asia og Australasia brukar ein "systerby" og "tvillingby" side om side. I Kina heiter det 友好城市 (yǒuhǎo chéngshì – "venskapsby").

Jamvel om omgrepa vert brukte for å referere til same konsept kan variantane tyde på ulike typar avtalar, som mellom ordførarar for eksempel.

Bydiplomati

Bydiplomati er ein slags paradiplomati som inneber samtalar mellom tilsette og innbyggjarane til byar som ofte ligg i ulike land. Bydiplomati refererer til ein type internasjonale relasjonar som fungerer parallelt med konvensjonelle diplomatimekanismar, som mellom ambassadar og avtalar forhandla på nasjonalstatsnivå. I fylgje Rodrigo Tavares, var dei fyrste forsøk på å opprette bydiplomati lanserte på 1800-talet. Denne gongen var det framleis få byar som vart involverte i slike avtalar, og det var ikkje før 1900 at liknande partnarskapar vart meir vanlege.

Hovudprioriteten til dei som arbeider med bydiplomati heng ofte saman med kommunane sine ansvarsområde, som til dømes, å betre innbyggjarane sine livsvilkår. Samstundes arbeider partnarskommunar ofte saman på saker av ein annan skala, som for eksempel klimaendringane.

Omgrepet bydiplomati ("city diplomacy") vert i brukt i ulike internasjonale samarbeidsarenaar, som United Cities and Local Governments og C40 Cities Climate Leadership Group. Konseptet er samstundes anerkjent av USC Center on Public Diplomacy. I mars 2014 anerkjende Det britiske overhuset at venskapsbyavtalar skulle utviklast til å verte til bydiplomati, spesielt innom handels- og turismespørsmål, men også for kulturelle og etterkonfliktsforsoningar.

Verdas økonomisk forum har også meddelt at det var viktig for byane å utvikle "sine eigne utanlandske økonomiske program om handel, utanlandske investeringar, turisme og for å trekkje til seg utanlandske kompetansar".

I tillegg til C40 arbeider andre organisasjonar for å lettgjere bydiplomati, som for eksempel World Cities Summit, Smart City Expo World Congress,Strong City Network og 100 Resilient Cities.

I 2016 var det estimert at det fanst opp til 125 multilaterale nettverk og forum av denne typen i verda.

Europa

Kolonne dedisert til Paris i Rome

Den tidlegaste kjende bypartnarskapen Europa angjekk Paderborn i Tyskland og Le Mans i Frankrike, i 836.

I 1905 oppretta Keighley i Vestyorkshire, England ein avtale med byane Suresnes og Puteaux i Frankrike.

Den fyrste bypartnarskapen som likna på dei moderne parnarskapsavtalane vart inngått mellom Keighley og Poix-du-Nord i Nordfrankrike, i 1920 etter Den fyrste verdskrigen. Den gongen var partnarskapen sett som ein slags "adoptering" av den franske byen; den formelle partnarskapsavtalen vart ikkje innførd før 1986.

Byvenskapspraksisen heldt fram etter Andre verdskrigen. Denne gongen var den sett som ein måte å promotere felles forståing og nytte på tvers av landegrenser. For eksempel, byane Coventry, Stalingrad og seinare Dresden som vart bombarderte under krigen inngjekk ein venskapsavtale saman

. I mars 1945 oppretta Bath i England ein "Alkmaar Adoption Committee" medan den nederlandske byen framleis var okkupert av den tyske arméen. So tidleg som i 1946 deltok born frå begge byar på utvekslingar. På like line, i 1947 vart fem borgarar frå Bristol sende på vegne av Bristol Corporation (seinare Bristol City Council) til Hanover. Same år oppretta Reading samband med Düsseldorf. Partnarskapen finst framleis i dag. I 1956 vart Paris og Roma venskapsbyar under mottoet "Seule Paris est digne de Rome, seule Rome est digne de Paris - Solo Parigi è degna di Roma, solo Roma è degna di Parigi" ("Berre Paris er verd Roma, berre Roma er verd Paris").

Sidan 1989 får byvenskapsavtalar i Europa stønad frå Den europeiske unionen. I 2003 vart eit budsjett på €12 million brukt for å støtte omtrent 1 300 prosjekt av denne typen. Rådet for kommunar og regionar i Europa samarbeider også tett med Europakommisjonen for å fremje moderne og høgkvalitets partnarskapsinitiativ og utvekslingar på alle nivå. Rådet har også oppretta ei nettside med dette føremålet.

I 1995 rekna Den europeiske unionen fleire enn 7 000 bilaterale avtalar som gjeldte omtrent 10 000 europeiske kommunar, hovudsakleg franske (2837) og tyske (2485).

Offentleg kunst er ofte brukt for å feire byvenskap.

Forsking har synt at geografisk avstand hadde lite å gjere med kva som vart valde for å inngå partnarskap. Kommunane er ofte valde på grunn av trekka dei har tilfelles. Det er for eksempel 15 landsbygder i Wales som har inngått partnarskap med bygder i Bretagne, og Oxford er venbyar til Bonn, Leiden, Grenoble og andre universitetsbyar. På same måte inngjekk mange tidlegare vest-tyske og aust-tyske byar partnarskap før Jarnteppet fall, som Hannover og Leipzig, eller mellom Hamburg og Dresden.

Den fyrste partnarskapen mellom ein tysk og ein amerikansk by var inngått i 1947 mellom Worthington i Minnesota og Crailsheim.

St Petersburg er byen i verda som har flest partnarskapsavtalar med andre kommunar. I 2012 vart den skotske landsbygda Dull og den amerikanske bygda Boring i Oregon partnarbyar for å fremje turisme i begge kommunane ved å spele på namna sine.

I nyare tider har somme kommunar oppretta partnarskapar mellom reelle og fiksjonelle stadar. Wincanton i England er til dømes partnarby med Ankh-Morpork frå Terry Pratchett si Discworldserie.

Venskapsbyavtalar har i aukande grad vorte brukt som ein del av internasjonal handelsstrategiar. Det var for eksempel høvet då kommunestyringa i Nottingham bad partnarbyen Karlsruhe om råd i førearbeidet for å byggje sporvognnettverk. Med hjelp av ingeniørar frå Karlsruhe fekk Nottingham byggje opp si andre sporvognslinje i 2013.

I 2014 delte både Bristol og New Orleans at dei skulle inngå partnarskap basert på byane sine respektive musikk- og kulturarvar. I fleire år har Annecy i Frankrike og Nerima i Japan, vore partnarbyar i forhold til byane sine tradisjonar innom animasjon.

Språkgrunnar

Forholda mellom byar kan ogso kome når dei heiter det same. Dei kan vere oppkalla etter ei folkegruppe (som i Córdoba), dei kan ha same namn (som med Santiago de Compostela), eller namna kan ha same etymologi.

Vegskilt i Artieda de Aragón og Emiliano Zapata, ein sjølvstendig Zapatistakommune.

Likskapane kan ha som opphav eit felles språk eller fordi byane har tidlegare vore del av same stat.

Politisk tyding

By- eller kommunevenskap kan ha politiske mål. I 2013 inngjekk for eksempel.Gyöngyös i Ungarn ein partnarskapsavtale med Shusha i Aserbaijan i samanheng med Ungarn si anerkjenning av byen som ein del av Aserbaijan (sjølv om byen er styrd av Armenia sidan Nagorno-Karabakh-krigen, men er de jure ein del av Azerbaijan). På same vis i 2003 prøvde kommunestyret i Preston i England å inngå partnarskap med Nablus i Palestina som teikn på solidaritet.

Avslutting på partnarskapsforhold som resultat av omstridt

• I 2012 suspenderte Nanjing i Kina forholdet sitt med Nagoya i Japan etter at ordføraren i Nagoya Takashi Kawamura avkrefta Nanking Massakren
• I 2013 suspenderte Milano, Venezia og Torino sitt partnarskap med Sankt Petersburg etter at lover mot samkjønnsforhold vart innførte i Russland. Same år oppfordra ulike aktivistar i California å gjere det same.
• I 2014 avslutta Praha sitt forhold med Sankt Petersburg og Moskva på grunn av at Russland intervenerte i Ukraina. Moskva hadde vore venskapsby med Praha sidan 1995.
• I 2017 avslutta Osaka partnarskapen byen hadde hatt med San Francisco i seksti år på grunn av at eit minne vart oppreist i San Francisco for dei såkalla "komfortkvinnene" (tvangsprostituerte). Det same skjedde mellom Glendale i California og Higashiōsaka i 2014.

Bilete

• 
  "Europa Fontäme" Mindelheim, Bayern, Tyskland
• 
  Louisville sine venskapsbyar.
• 
  Szamotuły, Polen og Brignoles, Frankrike
• 
  Aubergenville, Frankrike
• 
  Kralupy nad Vltavou, Tsjekkia.
• 
  Skilt i Epping i England som syner til partnarskapen med Eppingen i Tyskland.
• 
  Plovdiv i Bulgaria, retningane til byen sine partnarbyar.
• 
  Ottobrunn, Tyskland Partnerschaftsschild.
• 
  Brzeg Dolny, Polen.
• 
  Kemi, Finland
• 
  Neckarsulm og Baden-Württemberg, Tyskland.
• 
  Zaventem, Belgia.
• 
  Minne i Tawau, Sabah, Malaysia
• 
  Linköping, Sverige.
• 
  Yalta, Krim og Santa Barbara, California.
• 
  Carignan, Frankrike og Costigliole d'Asti, Italia.
• 
  Osijek, Kroatia
• 
  Bełchatów, Poland's twin towns
• 
  Holon, Israel.
• 
  Dundee, Storbritannia.
• 
  Worms, Tyskland.
• 
  Glastonbury i Storbrotannia, med Lalibela i Ethiopia og Patmos i Hellas.
• 
  Godalming, Storbritannia.
• 
  Rimini i Italia.
• 
  Partnarskapsfeiring i Suresnes i Frankrike Holon
• 
  Kragujevac and Suresnes twinning agreement
• 
  Rochester NY Sister Cities Bridge and Chamber of Commerce
• 
  Chinatown, Philadelphia. The arch built in Qing Dynasty style, using tiles from Philadelphia's twin town, Tianjin, China
• 
  Partnership shield in Ilmenau, Germany
• 
  Sign showing twin towns of Pápa, Hungary
• 
  Piazza Terracina, Exeter. Named after one of Exeter's twin towns Terracina
• 
  Twin towns garden in Holon
• 
  Montigny-le-Bretonneux, France twinnings
• 
  Melun, France twinnings
• 
  Wołów, Poland's MiG-17 twin town direction sign to Berdychiv, Ukraine
• 
  Zalaegerszeg i Ungarn
• 
  Tbilisi Platz i Saarbrücken i Tyskland
• 
  Créteil, France twinnings

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Sister city» frå Wikipedia på engelsk, den 10. juli 2020.