Sokotra

	Sokotra
	سُقُطْرَى, Suquṭra
	øy
	Landsat-bilete av Sokotra
Land	Jemen
Guvernement	Soqatra
Del av	Sokotraøyane
By	Hadibu
Stad	Indiahavet
- koordinatar	12°30′N 53°55′E / 12.500°N 53.917°E
Høgaste punkt	Haghierfjella
• høgd	1 503 moh.
Lengd	132 km
Areal	3 796 km²
Folketal	44 000
Folketettleik	12 / km²
	Verdsarvstad
Namn	Soktraøyane
År	2008 (#32)
Nummer	1263
Region	Arabia
Kriterium	x
Tal på øyar	4
Store øyar	Sokotra, Abd al Kuri, Samhah, Darsah
	; Sokotra; 12°31′N 53°55′E / 12.51°N 53.92°E
	Kart som viser Sokotra. Kart som viser Sokotra.
	Wikimedia Commons: Socotra

Sokotra (jemenittisk arabisk Jazîratu l-suqutrâ), òg skrive Soqotra, er ei øygruppe i Indiahavet, like aust for Afrikas horn. Det næraste fastlandet er Somalia, men øyane høyrer til Jemen på Den arabiske halvøya, som ligg 350 km mot nordvest. Hovudøya Sokotra er 3 625 km², i tillegg høyrer dei tre småøyane Abd al Kuri og Darsa, kjend som «brørne», og Samha, i tillegg til ei rekke mindre klippeøyar til øygruppa.

Øyane var lenge ein del av Aden guvernement. I 2004 vart dei ein del av Hadhramaut guvernement, som ligg mykje nærmare øya enn Aden og i 2013 vart øygruppa eit eige guvernement.

Geografi

Sokotra er ein av dei mest isolerte landmassane på jorda som ikkje er av vulkansk opphav. Øyane var opphavleg del av Gondwana-kontinentet, og braut seg laus i mellom-pliocentida for om lag 6 millionar år sidan. Adenbukta nordvest for øyane blei til i den same rift-hendinga.

Hovudøya er litt over 130 km lang i aust-vestleg retning, med ein typisk breidde på 30–35 km frå nord mot sør. Innlandet har ein fjellkjede på opptil 1525 meter. Rundt ligg eit kalksteins platå med karsthòler lenger oppe, og ute langs kysten finn ein smale, flate landstriper. I havet veks korall, og det er langgrunt, med djupner på 40 meter funne så langt som 50 km sør for øya, og 20 km nord.^[1]

Øyane har for det meste tropisk ørkenklima og steppeklima (Köppen si klimaklassifisering: BWh og BSh) med lett regnfall i regntida, meir i fjella enn ved kysten. Monsunen gjev regn, men òg sterke vindar og rørt sjø.

Vêrdata for Sokotra
	Jan	Feb	Mar	Apr	Mai	Jun	Jul	Aug	Sep	Okt	Nov	Des	År
Gjennomsnittleg maks °C	27,2	28,5	30,5	32,7	34,2	33,9	32	32,3	32,7	31,4	29,8	28	31,1
Døgnmiddeltemperatur °C	22	23,4	25,1	27,5	28,9	29	27,6	27,5	27,6	26	24,2	22,7	26
Gjennomsnittleg min °C	16,8	18,3	19,8	22,2	23,7	24,1	23,2	22,8	22,6	20,6	18,7	17,5	20,9
Gjennomsnittleg nedbør mm	23	18	14	22	37	18	12	15	27	38	18	16	258
Gns. dagar med regn	2	2	2,1	3,4	4,1	6	9,7	9,3	4,9	3,2	3	3	52,7
Gns. luftfukt (%)	20	21	24	27	29	29	28	27	27	25	22	21	25,2
Kjelde: Climatic Research Unit, University of East Anglia^[2]

Natur

Drageblodstre på Skotra.

Dei isolerte øyane har eit særeige plante- og dyreliv, med mange artar som berre finst på desse øyane. Over ein tredjedel av dei 800 planteartane ein har funne på Sokotra veks ingen annan stad. Fleire fuglar, som sokotrastare (Onychognathus frater), sokotrasolfugl (Chalcomitra balfouri), sokotrasporv (Passer insularis) og gullvengfink (Rhynchostruthus socotranus socotranus), finst òg berre på øygruppa. Dei einaste innfødde pattedyra på Sokotra er flaggermus.

Ein viktig planteart er det sokotiske drageblodstreet (Dracaena cinnabari), i tidlegare tider kjelda til ei raud kvae kalla «drageblod».

Innbyggjarar

Det bur rundt 80 000 menneske på Sokotra. Hadiboh (Tamrida) på nordkysten er den største byen med om lag 43 000 innbyggjarar (est. 2004). Abd al Kuri og Samha har nokre få hundre innbyggjarar, medan Darsa er aude. Dei snakkar suqutri eller andre dialektar av sørarabisk.

Folka som held til i innlandet er nomadar som driv med husdyrhald, særleg kyr og geiter, og noko jordbruk, særleg dadlar. Kystbuane livnærer seg for det meste gjennom fiske, perledykking og handel. Dei viktigaste eksportvarene er tørka fisk (særleg haiprodukt), aloe, ghi og perler. Sokotra er eit fattig område i Jemen med dårleg helsetilbod, infrastruktur og elektritetstilgang, og høg analfabetisme.^[3]

Øybuane var lenge kristne, i følgje deira eigne overleveringar omvende av den misjonerande apostelen Thomas. I løpet av 1600-talet konverterte innbyggjarane til islam.

Historie

Øya var kjend av fleire gamle sivilisasjonar. I Antikken tok ho del i handelen i Indiahavet som kjelde for røykjelse og drageblod, ei raud kvae som blei brukt som medisin og fargestoff. Øya er mellom anna skildra, som Dioscorida, i den greske kjelde navigasjonsteksten Periplus for det eritreiske hav frå det første hundreåra etter Kristus.

Sokotra-øyane var lenge del av Mahra-sultanatet. Den portugisiske oppdagaren Tristan da Cunha gjekk i land der i 1507 og gjorde krav på øya for Portugal, men allereie i 1511 mista det portugisiske imperiet kontrollen tilbake til Mahra-sultanen. Ho blei vitja av nederlendarar på 1600-talet, og i 1834 gjorde Det britiske Aust-India-kompaniet framlegg om å kjøpa øyane. Dei fekk ikkje gjennomslag, men i 1886 gjekk sultanen med på å la sultanatet bli eit britisk protektorat. I 1967 blei så dette ein del av det sjølvstendige landet Sør-Jemen og seinare av Jemen.

Namnesoge

Namnet Sokotra kan vera avleia av sanskrit dvipa-sukhadhara, ‘paradisøya’, eller arabisk souk, ‘marknad’ og qotra ‘drope’, som kan visa til kvaa til drageblodstreet. Den siste forklaringa er støtta av at hovudstaden på hovudøya var kjend som Suq, og qatra er nytta på arabisk om øyar fleire stader.^[4]