Jern
grunnstoff med kjemisk symbol Fe og atomnummer 26
(Omdirigert frå Jarn)
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Generelle eigenskapar | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Namn, kjemisk symbol, atomnummer |
Jern/jarn, Fe, 26 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kjemisk serie | Transisjonsmetall | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gruppe, periode, blokk | 8, 4, d | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Tettleik, hardleik | 7 784 kg/m3, 4,0 (ikkje SI) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Utsjånad | Glinsande metallisk med gråskjær ![]() | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Atomeigenskapar | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Atommasse | 55,845 u (ikkje SI) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Atomradius (berekna) | 140 (156) pm | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kovalent radius | 125 pm | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ioneradius | 64 pm (ladning: +3) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
van der Waals radius | (?) pm | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Elektronkonfigurasjon | [Ar] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Elektron per energinivå | 2, 8, 14, 2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Oksidasjonstrinn (oksid) | +2, +3, +4, +6 (amfotært) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Krystallstruktur | Kubisk romsentrert | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Fysiske eigenskapar | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Tilstandsform | Fast stoff | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Smeltepunkt | 1808 K (1535°C) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kokepunkt | 3023 K (2750°C) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Molart volum | 7,09 cm3/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Fordampingsvarme | 349,6 kJ/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Smeltevarme | 13,8 kJ/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Damptrykk | 7,05 Pa ved 1808 K | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ljodfart | 4910 m/s ved 20 °C | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Diverse eigenskapar | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Elektronegativitet | 1,83 (Paulings skala) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Spesifikk varmekapasitet | 452 J/(kg·K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Elektrisk konduktivitet | 9,93 MS/m | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Termisk konduktivitet | 80,2 W/(m·K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ioniseringspotensial | 762,5 kJ/mol 1561,9 kJ/mol 2957 kJ/mol 5290 kJ/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Mest stabile isotopar | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
SI-einingar og STP er brukt unntatt der det er avmerkt |
Jern eller jarn er eit metallisk grunnstoff med kjemisk symbol Fe og atomnummer 26. Det høyrer til transisjonsmetalla og er plassert i gruppe 8 i periodesystemet. Jern er eit av dei vanlegaste metalla i jordskorpa. Jern er ferromagnetisk.
Utvinning endre
Jernmalm inneheld jernoksid. Malmen vert redusert til råjern. Smeltepunktet er 1535 grader celsius, mens kokepunktet er 2750 grader celsius.
Viktige sambindingar endre
- Rust (FeO(OH))
Bruk endre
Stål er legeringar som inneheld mykje jern. Desse vert brukt til alt frå kjøkkenreiskap til bygningar. Eigenskapane til stålet er avhengig av kva andre metall som finst i legeringa.
Biologisk rolle endre
Jern finst som spormineral i hemoglobin og er viktig for oksygentransport i kroppen.
Sjå òg endre
Bakgrunnsstoff endre
- Om jern Arkivert 2005-02-04 ved Wayback Machine.