Inuittiske klede

Inuittiske klede er tradisjonelt eit komplekst system av klede for kaldt vêr som blei laga av skinn og pels. Dei er blitt brukte av inuittar, ei gruppe kulturelt nærskylde urfolksgrupper frå arktiske område i Canada, Grønland og USA. Den grunnleggjande klesdrakta bestod av anorakk, bukse, vottar, innerfottøy og ytterstøvlar. Dei vanlegaste kjeldene til skinn var karibu, sel og sjøfuglar, men andre dyreslag blei også brukte når dei var tilgjengelege. Det å kunna laga varme, haldbare klede var ein livsnødvendig evne som blei overlevert frå kvinner til jenter, og kunne ta mange år å meistra. Tillaging av klede var ein intensiv, vekelang prosess som føregjekk over ein årleg syklus som følgde etablerte jaktsesongar. Tilreiing og bruk av skinnklede var sterkt knytt til tradisjonell inuittisk religion.

Tradisjonell kvinnedrakt av karibuskinn med amauti-anorakk, bukse, vottar og lange støvlar med sidelommar. Bak har anorakken ein amaut eller lomme til å bera ein baby i. Frå Baker Lake, Eskimo Point and Hikoligjuaq, vest for Hudsonbukta. Innsamla av den 5. Thule-ekspedisjonen, 1921–1924

Moderne kvinneanorakk utforma av inuittdesignaren Victoria Kakuktinniq frå 2021. Hovuddelen av anorakken er laga av syntetisk vasstett stoff, med sølvrevpels rundt hetta og selskinnbord på falden og ermene. Den avrunda falden er typisk for ein tradisjonell amauti.

Til trass for den vide geografiske utbreiinga til inuittar i Arktis, var disse plagga historisk konsistente i både design og materiale på grunn av det vedvarande behovet for vern mot det ekstreme vêret i polarområda og det avgrensa utvalet av materiale ein kunne bruka. Innanfor desse breie avgrensingane varierte utsjånaden til individuelle plagg etter kjønnsroller og sesong, i tillegg til dei spesifikke klesskikkane til kvar stamme eller gruppe. Inuittane pynta kleda sine med frynser, anheng og innlegg av kontrastfargar, og tok seinare i bruk teknikkar som perlearbeid når handel gjorde nye materiale tilgjengelege.

Kledesystemet til inuittane har sterke likskapstrekk med skinnkleda brukte av andre sirkumpolare folk, som urfolk i Alaska, Sibir og russisk fjerne austen. Arkeologiske funn tyder på at historia til det sirkumpolare klessystemet kan ha byrja i Sibir så tidleg som 22 000 f.Kr., og i Nord-Canada og Grønland så tidleg som 2500 f.Kr. Etter at europearar byrja å utforske det nordamerikanske Arktis på slutten av 1500-talet, på jakt etter Nordvestpassasjen, byrja inuittar å ta i bruk europeiske klede og materiale. På omtrent same tid byrja europearar å forska på inuittklede, med visuelle skildringar, akademisk skriving, studiar av effektivitet og museumssamlingar. Europeiske utforskarar og tilflyttarar tok også i bruk inuittiske klede for å kunna overleva i kalde klima.

I moderne tid førte endringar i livsstilen til inuittane til tap av tradisjonelle dugleikar og redusert etterspurnad etter komplette antrekk av skinnklede. Sidan 1990-talet har innsats frå inuittorganisasjonar for å gjenoppliva historiske kulturelle dugleikar og kombinera dei med moderne klesframstillingsteknikkar ført til ei gjenoppblomstring av tradisjonelle inuittklede, særleg til spesielle høve, og utviklinga av moderne inuittmote som sin eigen stil innanfor større urfolksamerikansk moterørsle.

Tradisjonell klesdrakt

Utbreiinga av inuittgrupper etter språk

Den grunnleggjande versjonen av tradisjonelle inuittiske klede bestod av ein anorakk med hette, bukse, vottar, indre fottøy og ytterstøvlar som alle var laga av dyreskinn og pels. Desse kleda var ganske lette, trass i dei varmeisolerande eigenskapane sine: Ein komplett drakt vog ikkje meir enn rundt 3–4,5 kg, avhengig av kor mange lag og storleiken på brukaren. Ein kunne legga til ekstra lag alt etter vêrtilhøve og aktivitet, noko som generelt følgde dei ulike årstidene.

Mannsanorakk og bukser, frå Sør-Baffinøya, Hudson Bay (1910–1914), no ved Royal Ontario Museum

Inuittiske klede omfattar den tradisjonelle klesdrakta i eit stort geografisk område der inuittisk kultur er utbreidd, frå Alaska til Grønland. Denne artikkelen nyttar kanadiske inuktitut-namn på klede om ikkje anna er nemnt.

Hovuddelane i ein tradisjonell klesdrakt

Del av kroppen	Namn	Inuktitut-skrift	Skildring	Merknad
Torso	Qulittuq	ᖁᓕᑦᑕᖅ	Lukka anorakk med hette, pelssida vendt ut	Ytterdrakt for menn
	Atigi	ᐊᑎᒋ	Lukka anorakk med hette, pelssida vendt inn	Innerdrakt for menn
	Amauti	ᐊᒪᐅᑎ	Lukka anorakk med beredelfor småungar	Kvinnedrakt
Hender	Pualuuk	ᐳᐊᓘᒃ	Vottar	Brukt av begge kjønn, med to lag om nødvendig
Bein	Qarliik	ᖃᕐᓖᒃ	Bukser	To lag for menn, enkelt for kvinner
	Mirquliik	ᒥᕐᖁᓖᒃ	Strømper	Brukt av begge kjønn, med to lag
Føter	Kamiit	ᑲᒦᒃ	Støvlar	Brukt av begge kjønn, lengd varierer med funksjon
	Tuqtuqutiq	ᑐᖅᑐᖁᑎᖅ	Yttersko	Brukt av begge kjønn når det er nødvendig

Klede for overkroppen

Tradisjonell inuittisk kultur hadde ei kjønnsdelt arbeidsfordeling, og menn og kvinner brukte klede tilpassa dei ulike rollene deira. Ytterlaget brukt av menn blei kalla qulittaq, og innerlaget blei kalla atigi. Desse kleda hadde inga opning framme, og blei tatt av og på ved at ein drog dei over hovudet. Mannsanorakken hadde vanlegvis rette faldar nedst med splittar og lause skuldrar for å auka rørsleevna under jakt. Dei lause skuldrene gjorde at ein kunne dra armane ut av ermene og inn i sjølve jakka for å varma dei, utan å ta av seg plagget. Den tettsitjande hetta verna hovudet utan å hindra utsynet. Falden på den ytre anorakken var lengre bak, slik at ein kunne sitja på falden og vera isolert frå det iskalde underlaget medan ein overvaka eit ishol under selfangst, eller medan ein venta på at uventa uvêr skulle gje seg. Ein tradisjonell anorakk hadde ingen lommar; ein bar med seg utstyrt i posar eller vesker. Nokre anorakkar hadde tersa kalla amakat-servik ein kunne henga posar frå.

Moderne inuittiske kvinner i tradisjonelle amauti, den til venstre av sel og den til høgre av rein (Igloolik i Nunavut, 1999)

Anorakkar for kvinner blir kalla amauti og har store påsydde posar kalla amaut til å bera småbarn i. Det finst fleire regionale variasjonar av amauti, men som regel er falden lang og forma til avrunda, forkle-aktige flikar, kalla kiniq, framme og akuq bak. Barnet i posen kviler mot den bare huda til mora sin rygg, slik at mor og barn får kontakt hud mot hud. Eit belte kalla qaksun-gauti blir festa rundt livet til mora på utsida av anorakken, slik at barnet blir støtta utan å halda det for hardt fast. Ved kvile sit barnet vanlegvis oppreist med bøygde kne, men det er vanlegvis også mogleg for barnet å stå oppreist inne i posen. Det rommelege plagget gjer at barnet kan flyttast til brystet for å dia, eller haldast framme for å gjera frå seg, og mora kan også snu det slik at ho er andlet mot andlet med barnet. I fortida blei anorakken laga med ein mindre og smalare amaut for enkjer og kvinner etter overgangsalderen som ikkje lenger trengte å bera barn.

I vestre Arktis, særleg blant inuvialuit- og inuinnaitfolk, finst ein annan type anorakk for kvinner kalla «Mother Hubbard», ei tilpassing av den europeiske lange kjolen kjend som Mother Hubbard-kjole. Den inuittiske versjonen er ein lang bomullskjole med lange ermer og ei hette med pelsfor. Eit isolerande lag – anten tjukk ull eller dyrepels – blir sydd til innsida for å halda varmen, slik at drakta kan brukast om vinteren. Sjølv om Mother Hubbard-anorakken berre blei til seint på 1800-talet, erstatta han i stor grad eldre klesplagg i desse områda, slik at han er rekna som det tradisjonelle kvinneplagget her.

Moderne jakker med hetter kjende som parkas eller anorakk i dag er avleidde frå det inuittiske plagget. Orda er lånord frå høvesvis aleutisk og grønlandsk.

Bukser

Gutebukser av ringsel, Nationalmuseet i Danmark, innsamla 1989

Både menn og kvinner brukte bukser kalla qarliik. Om vinter brukte menn typisk to par pelsbukser for å halda varmen på langvarige jaktturar. Qarliik var festa laust i livet med ei snor. Forma og lengda deira varierte etter kva materiale ein brukte, slik at bukser av reinskinn hadde ei klokkeform som kunne fanga varm luft som kom opp frå støvelen, medan sel- og isbjørnbukser gjerne hadde rette buksebein.

Bukser for kvinner hadde vanlegvis same form som dei for menn, men bruken var tilpassa deira behov. Kvinner brukte typisk færre lag klede, ettersom dei vanlegvis ikkje gjekk ut i lengre periodar om vinteren. Under menstruasjon brukte kvinner eit par eldre bukser med eit lite skinnstykke inni for å spara daglegkleda sine. I nokre område brukte kvinner historisk bukser som berre nådde til låret, qukturautiik, heller enn lange bukser.. På Aust-Grønland, var buksene til kvinner, eller qartippaat, ganske korte, slik at det var mellomrom mellom dei støvlane, som nådde opp til låra, og buksebeina.

I nokre område, særleg i Vest-Arktis, kunne menn, kvinner og barn av og til bruka atartaq, tettsitjande bukser eller strømpebukser med tilsydde føter, men desse er for det meste gått ut av bruk.

Igluulingmiutfolk frå Foxesjøen og nokre kivallirmiutfolk brukte lause bukser eller strømper sydde fast til støvlane for lange reiser. Dei vide buksebeina gav rom ein kunne bruka til å varma mat eller oppbevarar mindre gjenstandar. Desse buksene blei mykje omtalte av ikkje-inuittar som såg dei, men ein slutta å laga dei på 1940-talet på grunn av mangel på passande materiale.

Fottøy

Tre lag fottøy til vinterbruk: Kort innersko, innerstøvel med pelsen vendt inn, og ytterstøvel med pelsen vendt ut

Fottøy i den tradisjonelle drakta kunne omfatta opptil fem lag av sokkar, støvlar og ytterstøvlar, avhengig av vêr og terreng. Tradisjonelt laga ein nesten alltid desse plagga av rein- eller selskinn, men i dag kan ein også laga støvlar av tjukke tekstilstoff som lerret eller dongeri. Det inste laget var tradisjonelt eit par sokkar kalla aliqsiik, med pelssida vendt inn. Det andre laget var eit par korte sokkar kalla ilupirquk, og det tredje eit nytt par strømper kalla pinirait; begge med pelssida vendt ut. Det fjerde laget var støvlane, kalla kamiit eller mukluk. Det viktigaste kjenneteiknet til kamiit er solane, som er laga av eit enkelt skinnstykke som blir bretta opp rundt foten, der det er sydd fast til overdelen. Dei sit laust slik at ein kan ha fleire lag inni, og kan festast øvst eller ved anklane med snorer eller stroppar. Kamiit kunne ha tuqtuqutiq over, ein kort oversko med tjukk sole som gav ekstra isolering til føtene. Desse overskoa kunne ein ha på seg innandørs medan ein tørka kamiit . Historisk hadde menn typisk fleire par støvlar som dei bytta på å bruka slik at dei kunne tørka skikkeleg mellom kvar gong. Dette gjorde at støvlane kunne brukast lengre utan å rotna.

I den våtare årstida om sommaren kunne ein bruka vasstette støvlar i staden for varmeisolerande pelsstøvlar. Desse var vanlegvis laga av selskinn der pelsen var fjerna. For å få betre feste på isdekke kunne ein sy striper av hårlaust selskinn, eller pels med håra vendt framover, på solen. Høgda til støvlane varierte etter bruksområde – selskinnsstøvlar kunne ha lår- eller brysthøgd om ein skulle bruka dei til å vada i vatn, liknande moderne vadestøvlar eller vadebukser. Nokre støvlar meint for bruk i våte tilhøve kunne lukkast i toppen med snorer for å halda vatn ute. I moderne tid kan ein laga overdelen av støvlane av skinn og bruka masseprodusert gummi til botnen slik at ein både får varmen frå skinnet og dei vasstette og gripeeigenskapane til kunstmateriale.

Utstyr

Tradisjonell akuilisaq eller spray skirt (venstte) og tuilik eller vasstett jakke (høgre), skisse frå ca. 1893

Dei fleste klede for overkroppen hadde hette som ein fast del, slik at det ofte ikkje var nødvendig med andre hovudplagg. Hettene til iñupiatfolk i Nord-Alaska er særleg kjennbare for pelskanten rundt andletet der langhåra pels frå dyr som ulv, hund eller jerv strålar ut. Historisk har nokre grupper, som kalaallitfolk frå Grønland og alutiiqfolk frå Kodiak, brukt separate luer i staden for å ha hetter, liknande klesdrakta til yupikfolk i Sibir. Mange moderne kanadiske inuittar bruker ei lue under hetta for å oppnå betre isolasjon om vinteren. Om sommaren, når vêret er varmare og myggen er aktiv, bruker ein ikkje hetta. I staden kan ein ha eit skjerf over lua som dekkjer halsen og fjeset for å verna seg mot insekta.

Inuittiske vottar blir kalla pualuuk, og blir vanlegvis brukte i eitt lag. Om det er nødvendig kan ein bruka to lag, men dette gjer brukaren mindre fingernem. Mange hanskar er av reinsskinn, men selskinn blir brukt for arbeid i våte tilhøve, medan kjørarar av issleder føretrekk bjørneskinn ettersom det ikkje feller hår når det blir fuktig. Handflatedelen kan lagast av skinn med håret fjerna for å gje betre grep. Nokre gonger festar ein vottane til ei snor ein har over skuldrene for å ikkje mista dei. Vottar blir typisk laga av tre skinnstykke, men i nokre området brukte ein tradisjonelt berre to, eller tilmed berre eitt. For å minska slit på saumane bretta ein baksida av votten rundt til handflata, medan tommelen vanlegvis blir skoren ut saman med handflatestykket.

Snøbriller eller ilgaak frå Alaska. Utskore i tre (topp) og reinsdyrhorn (under)

Belte, som vanlegvis var enkle lengder av skinn med håret fjerna, hadde fleire bruksområde. Ein brukte qaksun-gauti til å halda barnet fast i ein amauti. Belte festa i livet kunne brukast til å sikra anorakken mot vind, og til å oppbevara små gjenstandar. I eit naudtilfelle kunne det brukast til å reparera utstyr som gjekk sund under ei reise. Nokre belte var pynta med perler eller utskorne stykke.

Inuittar som ofte brukte kajakk utvikla spesialisert utstyr til å hindra vatn frå å koma inn i båten. I Grønland blir desse plagga kalla akuilisaq (no også kalla spray skirt), og ei vasstett jakke kalla tuilik. Ein akuilisaq var eit sylindrisk plagg som dekte brukaren frå bolen og ned, halde opp med stroppar over skuldrene. Botnen av plagget blei slutta tett til sitjeplassen i kajakken med ei snor eller eit belte. Ein tuilik var ei fullang jakke som ein kunne dra tett saman ved halsen og handledda, og festa tett til sitjeplassen i kajakken på same vis som ein akuilisaq. Begge plagga heldt vatn ute av sitjeplassen, men tuilik gjorde i tillegg at den som sat i kajakken kunne rulla han rundt utan å få vatn inn i jakka.

Om våren og sommaren i Arktis kan sollys reflektert frå snøen gje ein smertefull tilstand kjend som snøblinde. For å hindra dette utvikla inuittar ilgaak eller snøbriller, som heldt ein del av lyset ute samtidig som dei bevarte synsfeltet. Ilgaak er tradisjonelt blitt laga av bein eller drivved, og skore i ein boge for å passe rundt fjeset. Smale spalter slepp inn berre ein liten del av lyset.

Barneklede

Barnedress laga av kivallirmiuttfolk, innsamla i 1924

Inuittiske spedbarn hadde få eller ingen klede, og var vanlegvis tett inntil mora i hennar amauti. Kleda dei faktisk hadde, vanlegvis ein liten jakke, hue, vottar eller sokkar, var laga av dei tynnaste skinna ein kunne finna: Reinfoster eller nyfødde reinkalvar, kråker eller murmeldyr. Qikirtamiutfolk frå Belcherøyane i Hudsonbukta laga hetter for dei nyfødde borna sine av det fine skinnet frå hovudet og halsen til ærfugl.

Barneklede hadde liknande funksjon som vaksenklede, men var typisk laga av mjukare materiale som reinkalv-, rev- eller kaninskinn. Når barn var gamle nok til å gå, kunne dei bruka ei drakt kalla atajuq som likna ein moderne buksedress. Dette plagget hadde fastsydde føter og ofte også vottar. Til skilnad frå klede for vaksne hadde det opning i skrittet, slik at barnet lett kunne gå på do. Mange av desse draktene hadde lause hetter som kunne vera festa med frynser for å hindra at ein mista dei. Hetteforma og plasseringa av dekorasjonar på desse draktene varierte mellom kjønna.

Etterkvart som barn blei eldre gjekk dei gradvis over til å bruka klede av meir vaksen utforming. Eldre barn hadde drakter der anorakk og bukser var skilde, men støvlane var framleis ofte sydd til buksene. Amautiar for jenter hadde ofte ei lita berehette, amaut, og dei bar av og til mindre sysken i denne for å hjelpa mor si. Klesdrakta for jenter og gutar endra seg ved puberteten. På Aust-Grønland fekk til dømes begge kjønn naatsit, eller underbrok, for å markera overgangen. Generelt fekk jenter som nådde puberteten lengre amautiar med større hetter for å visa fertilitet. Hårstilen blei også endra for å visa den nye statusen deira.

Materiale

Mannsdrakt av isbjørnskinn frå Nord-Grønland, no ved Grønland nasjonalmuseum

Oversko av ærfugl, frå qikirtamiutinuittar frå Belcherøyane

Dei vanlegaste kjeldene til skinn til inuittiske klede er reinsdyr og selar, med reinsdyr som vanlegast for kvardagsbruk. Historisk har også sjøfuglar vore ei viktig kjelde til kledemateriale, men bruk av fugleskinn er no uvanleg sjølv på stader der det framleis er vanleg å bruka tradisjonelle klede. Mindre vanlege kjelder var bjørn, hundar, revar, jordekorn, murmeldyr, elg, moskus, bisam, kval, jerv og ulv. Ein kunne bruka desse dyra avhengig av stad og årstid. Samanlikna med rein og sel hadde andre skinne store minus som skjørheit, vekt eller røyting, noko som gjorde bruken deira mindre vanleg. Tradisjonelt fekk ein alt materiale til klede frå jakt, og det blei tilreidd for hand. I dag er det også vanleg å kjøpa ferdig materiale til saum, medrekna kommersielt preparerte pelsar av tradisjonelt brukte dyreslag, utradisjonelle skinn som sau eller storfe, og tilmed juksepels.

For alle typar dyr brukte inuittar tradisjonelt så mykje av kroppen som mogleg. Kvar del av skinnet hadde eit særskilt bruksområde avhengig av eigenskapane sine. Sener og andre membranar blei brukte til å laga sterke, varige fiber, kalla senetråd eller ivalu, og kunne brukast til å sy saman klede. Fjører blei brukte til dekorasjon. Harde materiale som bein, nebb, tenner, klør og gevir blei skorne ut til reiskapar eller pyntegjenstandar. Det mjuke materialet felt frå gevir, kjent som fløyel, blei brukt til å halda håret i halar eller fletter. Innvolar frå selar og kvalrossar blei brukt til å laga vasstette jakker til vått vêr. Det russiske ordet kamleika blir av og til brukt om alle klede laga av innvolar, men viste opphavleg til innvolkapper laga av aleutar frå Aleutane.

Gjennom handel og samkvem har inuittiske grupper delt materiale, design og stilar med kvarandre gjennom historia. Det finst prov både frå førhistorisk og historisk tid som tyder på at inuittar samla seg i store marknader for å bytta materiale og ferdig tilverka varer; handelsnettverket kring desse marknadane strekte seg rundt 3000 km langs det arktiske landskapet. Dei kom også i kontakt med og tok i bruk idear og materiale frå andre innfødde arktiske folk, som tsjuktsjarar, korjakar og yupikfolk frå Sibir og Russisk fjerne austen, samar frå Skandinavia og ikkje-inuittiske urfolk frå Nord-Amerika.

Tekstilar og kunststoff

To iñupiatjenter med anorakkar laga med mønstra bomullsstoff og fora med pels, fotograferte mellom 1903 og 1910

Frå slutten av 1500-talet byrja kontakt med ikkje-inuittar, som amerikanske, vesteuropeiske og russiske handelsfolk og oppdagarar å påverka tillaginga og utsjånaden til inuittiske klede. Desse folka førte med seg handelsvarer som metallreiskapar, perler og tekstilar, som ein byrja ta opp i den tradisjonelle klestradisjonen. Ein kunne til dømes bruka importert duffelstoff som for i støvlar og vottar, og quilta stoff til å fora anorakkar. Symaskinar byrja bli tilgjengelege frå 1850-talet, slik at det blei lettare å sy klede laga av importert stoff.

Inuittiske strupesongarar i 1999 med moderne klede i tradisjonell utforming

Auka kulturell assimilering og modernisering på byrjinga av 1900-talet førte til redusert produksjon av tradisjonelle skinnplagg til daglegbruk. Det kanadiske indiske kostskulesystemet i Nord-Canada endra også på overføring av kunnskap frå eldre til yngre generasjonar. Også etter at slike skular blei avskaffa, pleidde ikkje skular driva undervising om inuittisk kultur før på 1980-talet.

Etterspurnaden etter skinnplagg gjekk til bake med livsstilsendringar, inkludert større tilgang på fabrikkproduserte klede, som kan vera lettare å vedlikehalda. Overjakt reduserte mange reinflokkar, og motstanden mot selfangst frå dyrerettsrørsla øydela eksportmarknaden for selskinn; dette reduserte jakt som primærnæring . Mindre etterspurnad førte til at færre utøvarar heldt ved like jaktkunnskapen sin, og endå færre overlevert han til nye generasjonar. Ved midten av 1990-talet var mykje av kunnskapen om korleis ein laga inuittiske skinnklede i fare for å gå heilt tapt.

Sidan då har inuittgruppe gjort betydeleg innsats for å gjera tradisjonell saum ein del av moderne inuittkultur, og det blir no drive undervising kring kulturen i mange nordlege skular og kulturelle kunnskapsprogram. Saum er no sett på som ein metode til å vera knytt til inuittisk kultur. Bruk av moderne teknikkar og innkjøpte materiale reduserer tida og innsatsen som er nødvendig for å laga kleda, og gjer det lettare å koma i gang. Sjølv om det er uvanleg å bruka fullstendige tradisjonelle skinndrakter til dagleg i dag, kan ein framleis sjå dei i bruk om vinteren og ved særskilde høve.

Galleri

• 
  Niviatsinaq, partnaren til George Comer, i anorakk pynta med perler, ca. 1903–1904
• 
  Tre iñupiatkvinner i tradisjonelle lange anorakka. Kvinna i midten har ein qupak-kant, ein tradisjonell geometrisk stil, nedst. Frå Seattle i 1911.
• 
  Moderne vestgrønlandsk kvinnedrakt med perlekrage og avittat eller skinnbroderi ved endane av ermene, innsamla 1979
• 
  To inuittkvinner med amautiit i moderne tekstilar og i stil med skjørt, Nunavut, 1995
• 
  Inuittkvinne som tygg på skinn for å mjukna det i 1946
• 
  Lang anorakk i «Mother Hubbard»-stil, Alaska-inuittisk, innsamla 1926
• 
  Copper Inuit-kvinneanorakk i tradisjonell stil med overdrivne skuldrer. Ved Peabody Museum, innsamla 1920–1921
• 
  Kvinneanorakk av selskinn funnen i Qilakitsoq i 1972, datert til ca. 1475
• 
  Vasstett anorakk for ei jente laga av selinvolskinn, frå ei austgrønlandsk inuittgruppe
• 
  Reinsdyranorakk med hundepels rundt andletet frå iñupiatfolk i Alaska
• 
  Amauti (kvinneanorakk) av reinskinn med perleutsmykking. Laga av igloolik eller inuittar frå Baffinøya, innsamla i 1924
• 
  Sjaman-anorakk laga av angakkuq (sjamanen) Qingailisaq, foto frå ca. 1907
• 
  Copper Inuit-bukser av reinskinn frå før 1927
• 
  Qarlikallaak, eller korte bukser for kvinner, frå Grønland, innsamla av Robert Peary før 1908
• 
  Selskinnsvottar for menn frå Aust-Grønland, innsamla 1940
• 
  Selskinnsmaske frå Igloolik på Baffinøya; innsamla under den femte Thule-ekspedisjonen (1921–1924)
• 
  Inuittkvinne som heng kamiit-støvlar til tørk i Pangnirtuuq i Nunavut, 1951
• 
  Eit par kamiit-støvlar til bruk i vått vêr og reiskapar for å laga kamiit. Ungava, 1989.
• 
  Moderne finsko for menn av selskinn, av Nicole Camphaug, 2021

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Inuit clothing» frå Wikipedia på engelsk, den 28. november 2022.
  • Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene:  

Bibliografi

• Bird, Phillip (July 2002), Intellectual Property Rights and the Inuit Amauti: A Case Study (PDF), Pauktuutit Inuit Women's Association 
• Buijs, Cunera; Oosten, Jarich, red. (1997). Braving the Cold: Continuity and Change in Arctic Clothing. Leiden: Research School CNWS, School of Asian, African, and Amerindian Studies. ISBN 90-73782-72-4. OCLC 36943719. 
  • Buijs, Cunera. "Ecology and the Principles of Polar Clothing". In Buijs & Oosten (1997), pp. 11–33.
  • Buijs, Cunera; Oosten, Jarich. "Continuity and Change in Arctic Clothing: An Introduction". In Buijs & Oosten (1997), pp. 1–10.
  • Oakes, Jill; Riewe, Rick. "Factors Influencing Decisions Made by Inuit Seamstresses in the Circumpolar Region". In Buijs & Oosten (1997), pp. 89–104.
• Cresswell, Julia (July 22, 2021). Oxford Dictionary of Word Origins (på engelsk). Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-263937-0. 
• Hall, Judy (2001). «"Following The Traditions of Our Ancestors": Inuit Clothing Designs». I Thompson, Judy. Fascinating Challenges: Studying Material Culture with Dorothy Burnham. Ottawa: University of Ottawa Press. ISBN 978-1-77282-300-4. JSTOR j.ctv170p6. 
• Hall, Judy; Oakes, Jill E.; Webster, Sally Qimmiu'naaq (1994). Sanatujut: Pride in Women's Work. Copper and Caribou Inuit Clothing Traditions. Hull, Quebec: Canadian Museum of Civilization. ISBN 0-660-14027-6. OCLC 31519648. 
• Issenman, Betty Kobayashi; Rankin, Catherine (1988b). Ivalu: Traditions Of Inuit Clothing. Montréal: McCord Museum of Canadian History. ISBN 0-7717-0182-9. OCLC 17871781. 
• Issenman, Betty Kobayashi (1997). Sinews of Survival: the Living Legacy of Inuit Clothing. Vancouver: UBC Press. ISBN 978-0-7748-5641-6. OCLC 923445644. 
• King, J.C.H.; Pauksztat, Birgit; Storrie, Robert, red. (2005). Arctic Clothing (på engelsk). Montreal: McGill-Queen's Press. ISBN 978-0-7735-3008-9. 
  • Bahnson, Anne. "Women's Skin Coats from West Greenland – with Special Focus on Formal Clothing of Caribou Skin from the Early Nineteenth Century". In King, Pauksztat & Storrie (2005), pp. 84–90.
  • Dewar, Veronica. "Keynote Address: Our Clothing, Our Culture, Our Identity". In King, Pauksztat & Storrie (2005), pp. 23–26.
  • Buijs, Cunera. "Clothing as a Visual Representation of Identities in East Greenland". In King, Pauksztat & Storrie (2005), pp. 108–114.
  • Graburn, Nelson. "Clothing in Inuit Art". In King, Pauksztat & Storrie (2005), pp. 132–138.
  • King, J.C.H. "Preface and Introduction". In King, Pauksztat & Storrie (2005), pp. 1–22.
  • Krech III, Shepherd. "Birds and Eskimos". In King, Pauksztat & Storrie (2005), pp. 62–68.
  • Martin, Cyd. "Caribou, Reindeer and Rickrack: Some Factors Influencing Cultural Change in Northern Alaska, 1880–1940". In King, Pauksztat & Storrie (2005), pp. 121–126.
  • Otak, Leah Aksaajuq. "Iniqsimajuq: Caribou-skin Preparation in Igloolik, Nunavut". In King, Pauksztat & Storrie (2005), pp. 74–79.
  • Petrussen, Frederikke. "Arctic Clothing from Greenland". In King, Pauksztat & Storrie (2005), pp. 45–47.
  • Reed, Fran. "The Poor Man's Raincoat: Alaskan Fish-skin Garments". In King, Pauksztat & Storrie (2005), pp. 48–52.
• Kral, Michael J.; Idlout, Lori (2012). «It’s All in the Family: Wellbeing Among Inuit in Arctic Canada». I Selin, Helaine; Davey, Gareth. Happiness Across Cultures (på engelsk) 6. Dordrecht: Springer Netherlands. s. 387–398. ISBN 978-94-007-2699-4. doi:10.1007/978-94-007-2700-7_26. 
• McGregor, Heather E. (January 2011). Inuit Education and Schools in the Eastern Arctic (på engelsk). Vancouver: UBC Press. ISBN 978-0-7748-5949-3. 
• Oakes, Jill E. (1987). Factors Influencing Kamik Production in Arctic Bay, Northwest Territories. Ottawa: Canadian Museum of Civilization. Arkivert frå originalen 20. juni 2022. Henta 28. november 2022. 
• Oakes, Jill E. (1991). Copper and Caribou Inuit Skin Clothing Production. Ottawa: University of Ottawa Press. JSTOR j.ctv16nz8. 
• Oakes, Jill E.; Riewe, Roderick R. (1995). Our Boots: An Inuit Women's Art. Vancouver: Douglas & McIntyre. ISBN 1-55054-195-1. OCLC 34322668. 
• Petersen, Robert (2003). Settlements, Kinship and Hunting Grounds in Traditional Greenland (på engelsk). Copenhagen: Danish Polar Center. ISBN 978-87-635-1261-9. 
• Pharand, Sylvie (2012). Caribou Skin Clothing of the Igloolik Inuit. Iqaluit, Nunavut: Inhabit Media. ISBN 978-1-927095-17-1. OCLC 810526697. 
• Reitan, Janne Beate (2007). Improvisation in Tradition: a Study of Contemporary Vernacular Clothing Design Practiced by Iñupiaq Women of Kaktovik, North Alaska. Oslo: Oslo School of Architecture and Design. ISBN 978-82-547-0206-2. OCLC 191444826. 
• Rholem, Karim (2001). Uvattinnit: The People of the Far North. Montréal: Stanké. ISBN 2-7604-0794-2. OCLC 46617134. 
• Saladin D'Anglure, Bernard (2006). «The Construction of Shamanic Identity Among the Inuit of Nunavut and Nunavik». I Christie, Gordon. Aboriginality and Governance: A Multidisciplinary Approach. Penticton Indian Reserve, British Columbia: Theytus Books. s. 167–178. ISBN 1-894778-24-3. 
• Schneider, Lucien (1985). Ulirnaisigutiit: An Inuktitut-English Dictionary of Northern Quebec, Labrador, and Eastern Arctic Dialects (with an English-Inuktitut Index) (på engelsk). Quebec City: Presses Université Laval. ISBN 978-2-7637-7065-9. 
• Stern, Pamela R. (2010). Daily Life of the Inuit (på engelsk). Santa Barbara: Greenwood. ISBN 978-0-313-36312-2. 
• Truth and Reconciliation Commission of Canada (2015). Canada's Residential Schools: The Inuit and Northern Experience (PDF). The Final Report of the Truth and Reconciliation Commission of Canada 2. Montreal: McGill-Queen's University Press. ISBN 978-0-7735-9829-4. OCLC 933795281. 

Magasin

• Driscoll-Engelstad, Bernadette (1984). «Sapangat: Inuit Beadwork in the Canadian Arctic». Expedition 26 (2): 40–47. 
• Farr, Dorothy (Fall 2002). «Amauti: Exploring the Presence of Inuit Women as Subject and as Artist» (PDF). Inuit Art Quarterly: 47. Henta June 24, 2021. 
• «Through the Lens: Kamiit» (PDF). Inuktitut (på engelsk, fransk, og inuktitut) (Inuit Tapiriit Kanatami) (110): 14–21. 1 May 2011. 
• MacDuffee, Allison (31 August 2018). «The Shaman's Legacy: The Inuit Angakuq Coat from Igloolik». National Gallery of Canada (på engelsk). Henta 16 April 2021. 
• MacDonald, Jessica (May 10, 2021). «10 Works of Motherly Love». Inuit Art Quarterly. Henta April 20, 2022. 
• Madwar, Samia (June 2014). «Inappropriation». Up Here (på engelsk). Henta 17 October 2020. 
• Ryder, Kassina (15 June 2017). «Anatomy of An Amauti». Up Here. Henta 28 August 2020. 
• Semmelhack, Elizabeth (Spring 2016). «In the Field: Collecting Arctic Footwear» (PDF). Inuit Art Quarterly: 46. Henta June 24, 2021. 

Tidsskrift

• Buijs, Cunera (2018). «Shared Inuit Culture: European Museums and Arctic Communities». Études/Inuit/Studies 42 (1): 37–60. ISSN 0701-1008. JSTOR 26775760. doi:10.7202/1064495ar. 
• Carlsen, Lars; Feldthus, Anders; Schmidt, Anne Lisbeth (1995). «The Preservation of Inuit Clothing Collected during the Fifth Thule Expedition (1921-24)». Arctic 48 (4): 333–337. ISSN 0004-0843. JSTOR 40511935. doi:10.14430/arctic1256. 
• Cotel, Aline J.; Golingo, Raymond; et al. (2004). «Effect of Ancient Inuit Fur Parka Ruffs on Facial Heat Transfer». Climate Research (på engelsk) 26 (1): 77–84. Bibcode:2004ClRes..26...77C. ISSN 0936-577X. JSTOR 24868710. doi:10.3354/cr026077. 
• Driscoll-Engelstad, Bernadette (2005). «Dance of the Loon: Symbolism and Continuity in Copper Inuit Ceremonial Clothing». Arctic Anthropology 42 (1): 33–46. ISSN 0066-6939. JSTOR 40316636. doi:10.1353/arc.2011.0010. 
• Dubuc, Élise (Fall 2002). «Culture Matérielle et Représentations Symboliques Par Grands Froids: les Vêtements de Pindustrie du Plein Air et la Tradition Inuit». Material Culture Review (på fransk) 56. 
• Emanuelsen, Kristin (2020), The Importance of Sewing: Perspectives from Inuit Women in Ulukhaktok, NT, Ulukhaktok Community Corporation, Indigenous Services Canada, and University of the Sunshine Coast 
• Fienup-Riordan, Ann (1998). «Yup'ik Elders in Museums: Fieldwork Turned on Its Head». Arctic Anthropology 35 (2): 49–58. ISSN 0066-6939. JSTOR 40316487. 
• Harris, Alison J. T.; Fuerborn, Tatiana R.; et al. (September 2020). «Archives of Human-Dog Relationships: Genetic and Stable Isotope Analysis of Arctic Fur Clothing». Journal of Anthropological Archaeology (Elsevier) 56: 101200. ISSN 0278-4165. doi:10.1016/j.jaa.2020.101200 – via ScienceDirect. 
• Nakashima, Douglas (Fall 2002). «Inuit Women's Knowledge of Bird Skins and its Application in Clothing Construction, Sanikiluaq, Nunavut». Material Culture Review 56. 
• Oakes, Jill (February 1991b). «Environmental Factors Influencing Bird-Skin Clothing Production». Arctic and Alpine Research 23 (1): 71–79. ISSN 0004-0851. JSTOR 1551440. doi:10.2307/1551440. 
• Oakes, Jill; Wilkins, Heather; et al. (1995). «Comparison of Traditional and Manufactured Cold Weather Ensembles». Climate Research 5 (1): 83–90. Bibcode:1995ClRes...5...83O. ISSN 0936-577X. JSTOR 24863319. doi:10.3354/cr005083. 
• Osborn, Alan J. (2014). «Eye of the Needle: Cold Stress, Clothing, and Sewing Technology During the Younger Dryas Cold Event in North America». American Antiquity 79 (1): 45–68. ISSN 0002-7316. JSTOR 24712726. doi:10.7183/0002-7316.79.1.45. 
• Renouf, M. A. P.; Bell, T. (2008). «Dorset Palaeoeskimo Skin Processing at Phillip's Garden, Port au Choix, Northwestern Newfoundland». Arctic 61 (1): 35–47. ISSN 0004-0843. JSTOR 40513180. doi:10.14430/arctic5. 
• Schmidt, Anne Lisbeth (2016). «The SkinBase Project: Providing 3D Virtual Access to Indigenous Skin Clothing Collections from the Circumpolar Area». Études/Inuit/Studies 40 (2): 193–205. ISSN 0701-1008. JSTOR 26578202. doi:10.7202/1055438ar. 
• Schmidt, Anne Lisbeth (2018). «The Holmberg Collection of Skin Clothing from Kodiak Island at the National Museum of Denmark». Études/Inuit/Studies 42 (1): 117–136. ISSN 0701-1008. JSTOR 26775763. doi:10.7202/1064498ar. 
• Stenton, Douglas R. (1991). «The Adaptive Significance of Caribou Winter Clothing for Arctic Hunter-gatherers». Études/Inuit/Studies 15 (1): 3–28. JSTOR 42869709. 
• Tulloch, Shelley; Kusugak, Adriana; et al. (December 2013). «Stitching Together Literacy, Culture & Well-being: the Potential of Non-Formal Learning Programs» (PDF). Northern Public Affairs 2 (2): 28–32. 
• Walley, Meghan (2018). «Exploring Potential Archaeological Expressions of Nonbinary Gender in Pre-Contact Inuit Contexts». Études/Inuit/Studies 42 (1): 269–289. ISSN 0701-1008. JSTOR 26775769. doi:10.7202/1064504ar. 

Nettstader

• Atkinson, Nathalie (February 14, 2017). «Parka Life». The Globe and Mail. Henta July 11, 2021. 
• Bell, Jim (September 27, 2019). «National Inuit Org Approves New Unified Writing System». Nunatsiaq News. Henta 27 July 2021. 
• «Station Results – 1971–2000 Climate Normals and Averages». Environment Canada. June 1, 2021. Henta 29 July 2021. 
• Grant, Meghan (25 May 2018). «Inuit 'Wear Their Culture on Their Sleeve, Literally': Inuk Designer Gears Up for Indigenous Fashion Week». CBC News (på engelsk). Henta 17 October 2020. 
• «Writing the Inuit Language». Inuktut Tusaalanga. Pirurvik Centre. Henta 16 January 2020. 
• Issenman, Betty Kobayashi (2007). «The Art and Technique of Inuit Clothing». McCord Museum. Arkivert frå originalen 16. april 2021. Henta 16 April 2021. 
• Issenman, Betty Kobayashi; Rankin, Catherine (1988a). «Inuit Clothing and its Construction». McCord Museum. Henta 11 July 2020. 
• Kassam, Ashifa (May 11, 2017). «'It's Our Way of life': Inuit Designers Are Reclaiming the Tarnished Sealskin Trade». The Guardian (på engelsk). Henta June 19, 2021. 
• Taylor, Juanita (February 14, 2021). «'Sewing is Therapy': Why This Nunavut Mom Sews Clothes for Her Kids». CBC News. Henta April 20, 2022. 
• «Inuit Snow Goggles». Vancouver Maritime Museum. Arkivert frå originalen 14 March 2007.