Slaget ved Holowczyn

Slaget ved Holowczyn eller Golovtsjin vart utkjempa mellom ein russisk arme, leia av feltmarskalk Boris Sjeremetev, og ein svensk arme leia av Karl XII av Sverige, som berre var 26 år på denne tida. Trass i vanskelege naturleg hindringar og eit overlegent fiendtleg artilleri, klarte svenskane overraskande å slå den langt større russiske styrken. Visstnok var dette favorittsigeren til Karl.

Slaget ved Holowczyn
Del av den store nordiske krigen
Svensk plan over slaget ved Holowczyn.
Dato 14. juli 1708 Stad Hołowczyn i Det polsk-litauiske samveldet (dagens Halowchyn, 170 km nordaust for Minsk i Kviterussland) Resultat Svensk siger
Partar
Sverige	Det russiske tsardømet
Kommandantar
Karl XII av Sverige	Boris Sjeremetev Aleksandr Danilovitsj Mensjikov
Styrkar
I følgje svenskane 12 500 I følgje russarane 30 000	I følgje russarane 26 000–28 000 I følgje svenskane om lag 39 000
Tap
265 drepne, 1028 skadde	I følgje russarane 977 drepne, 675 skadde I følgje svenskane 3 000–5 000 drepne og skadde

Den store nordiske krigen

Slag 1. Tönning Narva (1700) Düna Erastfer Hummelshof Kliszów Pułtusk Jēkabpils Nöteborg Dorpat Poznań Narva (1704) Punitz Gemauerthof Warszawa Grodno Fraustadt Kalisz Holowczyn Malatitze Lesnaja Koniecpol Poltava Perevolotsjna Prut-felttoget Helsingborg Gadebusch 2. Tönning Bender Finland Pälkäne Storkyro Hangöudd Stralsund Dynekilen Fredriksten Den karolinske dødsmarsjen Ösel Stäket Ledsund Avtalar

Opptakt

Etter å ha teke seg av Sachsen-Polen var Karl klart for å ta seg av den gjenverande fienden i den store nordiske krigen: Russland. Den beste ruta inn i det sentrale russiske området var langs vasskiljet frå Grodno til Minsk og Smolensk. Frå der kunne ein nå Moskva utan å krysse store elvar. Karl valde i staden ei meir rettlinja og vanskelegare rute, over Berezina og Drut. Armeen vart flytta frå vinterleiren nær Radoszkowice i juni 1708, men flyttinga var prega av dårlege vegar og vêr.

Det uventa valet gjorde russarane usikre på kva intensjonane deira var. I tillegg var Peter I av Russland borte og feltmarskalk Boris Sjeremetev måtte konkurrere med rivalen Aleksander Mensjikov. Etter eit krigsråd, vart det valt å trekkje den russiske forsvarslinja ved Dnepr. I juni og juli vart armeen flytta stykkevis mot Vabitsj, ei myrlendt sideelv til Drut.

Hovudstyrken til den russiske armeen var stilt opp rundt landsbyen Vasilki, aust og på andre sida av Vabitsj for Holowczyn. Bruene over Vabitsj var forsterka med festningsverk og forsvart med artilleri. I sør hadde general Anikita Repnin stilt opp styrken sin og befesta stillinga si tre kilometer mot søraust. Mellom dei to befesta leirane låg myrlendt terreng som ikkje kunne forsterkast.

Svenskane hadde observert den russiske stillinga langs Vabitsj. Frå den 30. juni starta det svenske regimentet og bivuakkere på høgdene vest for Holowczyn. Karl og mannskapet hans merka seg ei opning i festningsverket og valde å planlegge eit åtak mot det området. Å krysse det myrlendte området mellom dei to russiske leiarane ville ikkje berre vere eit uventa trekk, men ville òg dele den fiendtlege styrken i to. For å sikre suksess skulle åtaket utførast i nattemørket.

Slaget

Ved midnatt den 4. juli starta svenskane å flytte seg stille mot elva. Infanteriet bar faskinar for kome seg over den vasstrukne jorda før dei kryssa Vabitsj på pontongbruer av ler. Kraftig regnvêr gjorde derimot pontongane for tunge til å bere, så dei vart liggande att. Kl. 0230 vart russarane alarmerte då det svenske artilleri byrja å bombardere dei frå andre sida av elva. Svenskane var avhengig av å få så mange soldatar som mogeleg over elva utan pontongane, før fienden nådde fram. Karl leia åtaket personleg, som han ofte gjorde, og vass i vatnet føre mennene sine. Etter store vanskar på den myrlendte breidda på andre sida, klarte dei å sette opp ei stilling. Samstundes vart det lagt ut faskinar på elvebreidda for å hjelpe kavaleriet over. Både ingeniørane og den svenske fortroppen byrja å verte mål for artiller til Repnin.

General Repning såg faren i den svenske kilen som var i ferd med å danne seg mellom dei to russiske stillingane, og gav mennene sine ordre om å bryte leir og dra nordover mot Sjeremetev. Fem svenske bataljonar kjempa hardt for å hindre dei to russiske regimenta frå å samlast. Då Sjeremetev høyrde lyden av slaget, sendte han forsterkingar mot stillinga til Repning, men no hadde svenskane store nok styrkar til å hindre forsterkningane i å nå fram. Sistnemnde vart tvungen til å gjere retrett austover og sørover. Det svenske kavaleriet hadde no følgd infanteriet over elva, og spreidde den russiske motparten mot sør.

Styrkane til Sjeremetev venta framleis på å krysse elva frå Holowczyn. Dei hadde vore klar til kamp i timar i tru om at åtaket på Repnin var eit skinnåtak og at den svenske hovudåtaket skulle kome frå Holowczyn. Til slutt tok Sjeremetev initiativet til eit åtak mot den nesten forsvarslause svenske leiren i vest. Meldinga om tilbakeslaget til Repnin nådde derimot Sjeremetev, og han valde å ikkje vente på eit svensk åtak bakfrå, men trekte seg heller attende mot Sheremetev took the initiative to attack the almost undefended Swedish camp to the west. However, when news of the Repnin's setback reached Sheremetev, he decided not to wait for a Swedish attack on his rear, but instead began retreating towards Sjklov ved Dnepr.

Etterverknad

Sigeren gav svenskane ei forsvarslinje langs Dnepr og området kring Mogilev kunne nyttast som base for operasjonane deira i felttoget mot Russland. Sidan så mange russiske soldatar klarte å rømme var sigeren derimot berre strategisk.

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Battle of Holowczyn» frå Wikipedia på engelsk, den 21. desember 2010.
  • Wikipedia på engelsk oppgav desse kjeldene:
  • Orders of Battle Arkivert 2016-03-04 ved Wayback Machine.