Jon Fosse

	Jon Fosse
	;
Statsborgarskap	Noreg
Fødd	29. september 1959 (64 år); Haugesund kommune
Yrke	skodespelforfattar, lyrikar, barnebokforfattar, omsetjar, romanforfattar, litteraturvitar, skribent, essayist
Periode	1983–
Religion	katolisisme
Ektefelle	Grethe Fatima Syéd, Anna Fosse
Debut	Raudt, svart
	Jon Fosse på Commons

Jon Olav Fosse (fødd 29. september 1959) er ein norsk forfattar, dramatikar og statsstipendiat frå 2001. Han har hatt ein stor produksjon av romanar, noveller, dikt, barnebøker, essay og skodespel. Dessutan har han omsett eller skrive versjonar av ei rekkje teaterstykke. Den 5. oktober 2023 vart han tildelt Nobelprisen i litteratur.^[1]

Liv og virke

Bakgrunn

Fosse vart fødd i Haugesund, men voks opp i Strandebarm i Kvam herad i Hardanger. Seinare flytte han til Bergen. Han vart cand. philol. i 1987 med grunnfag i sosiologi og filosofi, og hovudfag i allmenn litteraturvitskap.

Jon Fosse konverterte til katolisismen i 2013.

Forfattarskap

Jon Fosse debuterte i 1983 med romanen Raudt, svart. Det første skodespelet, Og aldri skal vi skiljast, kom i 1994. Fosse skriv på nynorsk.

Utgivingane hans er omsette til fleire språk, nokre av dei til over førti. Fosse sine skodespel blir meir og meir kjende utanfor Noreg, det er til no snakk om kring åtte hundre premierar, og det har mellom anna vore framsyningar i Tyskland, Frankrike, Japan og Spania. Han er den mest spelte norske skodespelforfattaren etter Ibsen.

Jon Fosse har fått Nynorsk litteraturpris tre gonger: i 1992, i 2002 og i 2019.

I 2011 fekk Jon Fosse tildelt statens æresbustad Grotten.

I 2015 fekk han Nordisk råds litteraturpris for Andvake-trilogien.^[2]

I 2023 vart han tildelt Nobelprisen i litteratur.^[1]

Verkliste

Prosa

1983 - Raudt, svart
1985 - Stengd gitar
1987 - Blod. Steinen er
1989 - Naustet
1991 - Flaskesamlaren
1992 - Bly og vatn
1993 - To forteljingar
1994 - Prosa frå ein oppvekst
1995 - Melancholia I
1996 - Melancholia II
1998 - Eldre kortare prosa
2000 - Morgon og kveld
2004 - Det er Ales. Forteljing
2007 - Andvake. Forteljing
2012 - Olavs draumar. Forteljing (framhald av Andvake)
2014 - Kveldsvævd (framhald av Olavs draumar)
2015 - Levande stein Kortare prosa og ei hymne
2019 - Det andre namnet Septologien I–II. Roman
2020 - Eg er ein annan Septologien III–V. Roman
2021 - Eit nytt namn. Septologien VI-VII. Roman
2023 - Kvitleik. Forteljing

Lyrikk

1986 - Engel med vatn i augene
1990 - Hundens bevegelsar
1992 - Hund og engel
1995 - Dikt 1986–1992
1997 - Nye dikt 1991–1994
2001 - Dikt 1986–2000
2003 - Auge i vind
2013 - Stein til stein
2015 - Lysande mørker
2016 - Poesiar. Etter Henrik Wergeland

Essay

1989 - Frå telling via showing til writing
1999 - Gnostiske essay
2011 - Essay
2014 - Når ein engel går gjennom scenen og andre essay

Barnebøker

1989 - Uendeleg seint, saman med Alf-Kåre Berg
1990 - Kant, saman med Roj Friberg
1993 - Dyrehagen Hardanger
1994 - Vått og svart, saman med Akin Düzakin
1995 - Nei å nei (Hundemanuskripta; 1)
1996 - Du å du (Hundemanuskripta; 2)
1997 - Fy å fy (Hundemanuskripta; 3)
2000 - Søster
2009 - Spelejenta

Gjendiktingar og omsetjingar

2013 – Soga om Fridtjov den Frøkne (fornaldersoge)
2014 – Fridtjov & Ingebjørg (fornaldersoge)
2015 – Soga om Torstein Vikingsson (fornaldersoge)
2016 – Forvandlinga og andre forteljngar (Franz Kafka)
2016 – Dei døde (James Joyce)
2018 – Fyrste kjærleik og annan kortare prosa (Samuel Beckett)
2018 – Lenz (Georg Büchner)
2020 – Den vesle prinsen (Antoine de Saint-Exupéry)

Skodespel

Urpremierar

1994 - Og aldri skal vi skiljast. Den Nationale Scene, Bergen, 1994
1995 - Namnet, Den Nationale Scene, Bergen, 1995
1996 - Nokon kjem til å komme, Det Norske Teatret, Oslo, 1996
1996 - Barnet, Nationaltheatret, Oslo, 1996
1997 - Mor og barn, Nationaltheatret, Oslo, 1997
1997 - Sonen, Nationaltheatret, Oslo, 1997
1997 - Natta syng sine songar, Rogaland Teater, Stavanger, 1997
1999 - Gitarmannen, monolog, Cinnober Teater, Göteborg, 1999
1999 - Ein sommars dag, Det Norske Teatret, Oslo, 1999
1999 - Medan lyset går ned og alt blir svart, Teater Ibsen, Skien, 1999
1999 - Draum om hausten, Nationaltheateret, Oslo, 1999
2000 - Besøk, Den Nationale Scene, Bergen, 2000
2000 - Sov du vesle barnet mitt, Theatre de Folle Pensée, Frankrike, 2000
2000 - Vinter, Rogaland Teater, Stavanger, 2000
2000 - Ettermiddag, Teaterhögskolan i Stockholm, 2000
2001 - Vakkert, Det Norske Teateret, Oslo, 2001
2001 - Dødsvariasjonar, Nationaltheateret, Oslo, 2001
2002 - Jenta i sofaen, Teaterfestivalen i Edinburgh, 2002
2002 - Lilla, The Royal National Theatre i London, 2003
2004 - Suzannah, NRK Fjernsynet, 2004
2004 - Dei døde hundane, Rogaland Teater, Stavanger, 2004
2004 - Sa ka la, Aarhus Teater, Aarhus, 2004
2005 - Varmt, Deutsches Theater, Berlin, 2005
2005 - Svevn, Nationalteatret, Oslo, 2005
2006 - Rambuku, Det Norske Teatret, Oslo, 2006
2007 - Eg er vinden, Den Nationale Scene, Bergen, 2007
2008 - Desse auga, Rogaland Teater, Stavanger, 2008
2009 - Jente i gul regnjakke, Dramaten, Stockholm, 2009
2014 - Hav, Bergen, 2014
2015 - Tre librettoar (Melancholia, Garnier-operaen, Paris, 2008; For seint, Beijing, 2013; Morgon og kveld, Royal Opera, London, 2015)
2017 - Edda, scenisk versjon, Det Norske Teatret, Oslo, 2017
2020 - Slik var det, monolog, Den Nationale Scene, Bergen, 2020

Prisar og utmerkingar

1989 - Nynorsk barnelitteraturpris for Uendeleg seint
1992 - Sokneprest Alfred Andersson-Ryssts fond
1992 - Nynorsk litteraturpris for Bly og vatn
1994 - Samlagsprisen
1996 - Sunnmørsprisen for Melancholia I
1996 - Ibsenprisen for Namnet
1996 - Melsom-prisen for Melancholia I
1997 - Aschehougprisen
1998 - Heidersmedlem i Norsk Skuespillerforbund
1999 - Doblougprisen
1999 - Gyldendalprisen
1999 - Kåra til Årets kulturnamn av Bergens Tidende
2000 - Nestroyprisen
2000 - Heidersmedlem i litteraturselskapet Det Norske Samlaget
2000 - Nordisk dramatikarpris for Ein sommars dag
2001 - Melsom-prisen
2001 - Kulturdepartementets barnebokpris
2001 - Nominert til Nordisk Råds litteraturpris for Morgon og kveld
2002 - Nynorsk litteraturpris for Auge i vind
2002 - Skandinavisk Nationalteaterpris for Dødsvariasjonar
2002 - Beste utanlandske forfattar, Theater Heute, Tyskland
2003 - Norsk kulturråds ærespris
2003 - Heddaprisen: Heidersprisen
2003 - Riddar av Den franske nasjonale fortjenstorden^[3]
2005] - Kommandør av St. Olavs orden
2005 - Brageprisen sin heiderspris
2006 - Anders Jahres kulturpris
2010 - Den internasjonale Ibsenprisen^[4]
2011 - Tildelt Statens æresbustad for kunstnarar, Grotten
2012 - Målprisen^[5]
2015 - Nordisk Råds litteraturpris
2019 - Nynorsk litteraturpris for Det andre namnet
2021 - Kritikarprisen for Eit nytt namn. Septologien VI-VII
2021 - Ibsenprisen for Slik var det.^[6]
2023 - Nobelprisen i litteratur^[1]

Kjelder

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Jon Fosse hjå Nobelstiftelsen (på engelsk)
↑ «– Ei stadfesting eg er takksam for å ha fått» i NRK Hordland.
↑ Fransk heder til Fosse, nrk.no, 9. desember 2003, besøkt 13. desember 2012.
↑ «– Jeg har levd et veldig merkelig liv» i NRK.
↑ NTB (28. april 2012). ««Målprisen til Jon Fosse»». aftenposten.no. Henta 29. april 2012.
↑ «Ibsenprisen», www.skien.kommune.no (på norsk), henta 11. november 2023

Bakgrunnsstoff

Commons har multimedium som gjeld: Jon Fosse

Jon Fosse hjå Nobelstiftelsen (på engelsk)
Jon Fosse på Allkunne
Digitaliserte bøker av Jon Fosse hjå Nasjonalbiblioteket
Forfattarside hjå Bergen Offentlige Bibliotek Arkivert 2005-03-13 ved Wayback Machine.
Informasjon frå Det Norske Samlaget

[nobel-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Jon Fosse hjå Nobelstiftelsen (på engelsk)

[2] «– Ei stadfesting eg er takksam for å ha fått» i NRK Hordland.

[3] Fransk heder til Fosse, nrk.no, 9. desember 2003, besøkt 13. desember 2012.

[4] «– Jeg har levd et veldig merkelig liv» i NRK.

[Maalp-5] NTB (28. april 2012). ««Målprisen til Jon Fosse»». aftenposten.no. Henta 29. april 2012.

[:0-6] «Ibsenprisen», www.skien.kommune.no (på norsk), henta 11. november 2023

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Jon Fosse

Statsborgarskap	Noreg
Fødd	29. september 1959 (64 år) Haugesund kommune
Yrke	skodespelforfattar, lyrikar, barnebokforfattar, omsetjar, romanforfattar, litteraturvitar, skribent, essayist
Periode	1983–
Religion	katolisisme
Ektefelle	Grethe Fatima Syéd, Anna Fosse
Debut	Raudt, svart
Jon Fosse på Commons