Klaseammunisjonskonvensjonen

Klaseammunisjonskonvensjonen (engelsk Convention on Cluster Munitions) er ei internasjonal avtale som forbyr all produksjon, lagring, innkjøp, eksport og bruk av klaseammunisjon. Avtala forpliktar òg landa som sluttar seg til å bidra med støtte til offer for klaseammunisjon og til rydding av område der det er brukt slik ammunisjon. Konvensjonen vart vedteken av 107 statar i Dublin den 30. mai 2008, etter ein rask internasjonal prosess som vart starta av Noreg i november 2006. Konvensjonen vart underteikna av 94 statar i Oslo 3. desember 2008. Konvensjonen tredde i kraft 1. august 2010. Per april 2022 hadde 110 statar ratifisert og 13 andre statar signert konvensjonen.

Bakgrunn

Klaseammunisjon vart først brukt i stort omfang under krigane i Søraust-Asia på 1960- og 1970-talet. Som ein respons på korleis nytta av både klaseammunisjon og napalm ramma sivile hardt i desse krigane, prøvde fleire mindre og mellomstore statar å forhandla fram restriksjonar på bruk av konvensjonelle våpen med inhumane konsekvensar.

Eit resultat av dette var Våpenkonvensjonen (Convention on Certain Conventional Weapons, CCW), som vart klar i 1980. Trass i at bruken av klaseammunisjon var ein av grunnane til forhandlingane, klarte ikkje statane som deltok å verta samde om restriksjonar på bruken av denne ammunisjonstypen. Ei hovudårsak til det, var argument om at klaseammunisjon hadde svært stor militær nytteverdi og at det ikkje var grunn til særskilde restriksjonar på bruken av dei.

På 1980-talet flytta merksemda seg over til det globale landmineproblemet. Landminer var òg regulerte av CCW-avtala, men stadig fleire aktørar kravde eit totalforbod framfor regulering av bruk. Dette var ikkje mogleg å få til innanfor CCW-avtala, og som følgje lanserte ein koalisjon av statar (blant anna Canada, Sør-Afrika og Noreg) og fleire humanitære organisasjonar ein eigen prosess, Ottawa-prosessen, for å få etablert eit totalforbod, Minekonvensjonen.

Klaseammunisjon vart brukt i aukande omfang frå 1990 og framover, spesielt i Irak, Afghanistan, Serbia og Libanon. Humanitære organisasjonar og menneskerettsgrupper som Raudekrossen, Norsk Folkehjelp og Human Rights Watch pressa på for å få til eit forbod mot klaseammunisjon i CCW, utan hell. Etter kvart støtta fleire statar tanken om at eit forbod var vegen å gå, men praksisen om konsensus i CCW førte til at dei statane som ynskte å hindra eit slikt forbod hadde veto.

Hausten 2006 bestemte Noreg seg for å invitera til ein prosess utanfor CCW for å få til eit forbod mot klaseammunisjon. 49 statar deltok på ein konferanse om klaseammunisjon i Oslo 22.-23. februar 2007, saman med representantar for SN, Raude Kross og Cluster Munition Coalition, koalisjonen av Ikkje-statlege organisasjonar, som arbeidde for eit forbod. 46 av statane slutta seg til ei politisk fråsegn om å forhandla fram eit nytt internasjonalt instrument som skulle forby bruk av klaseammunisjon innan utgangen av 2008. Dette vart gjort gjennom ein serie internasjonale konferansar fram til sluttforhandlingane i Dublin i mai 2008.

Den nye klaseammunisjonskonvensjonen var den første globale konvensjonelle nedrustingsavtalen sidan Minekonvensjonen frå 1997. Suksessen med desse to prosessane står i kontrast til det etablerte nedrustingssystemet, som SN sin nedrustningskonferanse CD og CCW, der det hadde skjedd lite det siste tiåret. Ein vesentleg skilnad er at medan dei tradisjonelle nedrustingsforuma er svært lukka prosessar der ikkje-statlege aktørar har lite tilgjenge, bygga både mine- og klase-prosessane på prinsippet om openheit og likeverdig deltaking frå ekspertar frå sivilsamfunnet, offera og dei ramma områda.

Land som har ratifisert klaseammunisjonskonvensjonen

Land som har ratifisert avtale er farga lilla

Klaseammunisjonskonvensjonen tredde i kraft 1. august 2010, og vart dermed juridisk bindande for dei statane som har ratifisert han, og ein del av internasjonal lov og rett. Følgjande land har ratifisert konvensjonen per per april 2022:^[1]