Springaren Asle Myro

Springaren Asle Myro, Kåte-Reiar eller og Anne Vik er ein vandreslått som er mykje nytta i Hallingdal, Valdres, Krødsherad, Numedal og Telemark. Slåtten er og kalla Reiarslåtten eller Sortebergen. Slåtten ser ut til å ha vore særs mykje nytta i Buskerud.

Namnet Kåte-Reiar er knytt til ein sprek lausdansar frå Sigdal, og langt dei fleste formene av slåtten ber dette namnet. Nemnet Asle Myro finst mest i Øvre Hallingdal, der ein avvikande form på felestillet ljosblått er nytta. Slåtten er elles spela på vanleg oppstilt bass (A-D-A-E). I Hallingdal har slåtten og vore kalla Åse Villand, eller Raggsteindalsslåtten. Dette tyder på tilknyting til Hovet. Åse Villand kan vera Åse Tolleivsdotter Villand, fødd 1765, dotter av Tolleiv Olsson Villand i Hovet. Ho sat på støl i Raggsteindalen, og det er fortald ho var god til å spela fele (Reinton: Villandane). Den einaste vestlandsforma som er skriven ned av slåtten, kjem frå Sogn, og her kan slåtten vera komen over fjellet frå Hallingdal.

Anders Mehlum skreiv ned ei segn om opphavet til denne slåtten i 1891:

Aase Rime i Aalsgjæld, der levde for 70 år siden, skulde en vaar buføre eller drive sin Buskap til Rakstejndalen. Da hun næsten var kommen frem til Stølen, blev både hun og Bufæet træt, og hun tog derfor rast. Kjørene laa dovent og pustede, ørtede og gjorde store Øine, Sauer og Gjeder stod eller lå rundtom, Aase og Jæteren sad på hver sin Tue og nød hvilen i den lette Vaarluft på Fjeldet. Bedst som Aase skulde til at rejse sig igjen for at drive Buskapen videre, hørte hun pludseligt Felespel. Forundret og velbehageligt satte hun sig uvilkårligt godt tilrette paa sin tue igjen, hørte og hørte, og Tonerne fo`r kjælent, lystigt og henrivende forbi hende. Det var, som om det var alt hendes glade Ungdomsliv, der atter i et øjeblik for hende forbi. Hun hørte næsten aandeløst paa hele tiden, og tilsidst fik hun høre, at der ogsaa var Dans, den mest taktfaste og lette Dans, til Felespillet inde i Berget. Dette leven varede et par almindelige slaatters bel (tidsrum), og saa blev der stille. Aase buførte nu frem til sæteren, nynnede slaatten, hun havde hørt, og da hun kom frem, var det det første, hun gjorde, at tage Felen sin ud av kløven og sette sig til at spille slaatten. Hun havde lært den fuldstændigt, og mange lærte Rakstejndalsslåtten af hende igjen.

Om denne segna har noko føre seg, er det Åse Villand som har vore opphavet til slåtten. Springaren lyt då reknast til huldreslåttane, i det minste forma på nedstilt bass og kvint (variant j, etter Sevat Sataøen i lista nedanfor).

Slåtten er lett attkjenneleg på opninga, som er eit skala-løp frå grunntonen til oktaven i mest alle variantar. Taket er seinare spela oppatt med brigde frå kvarten (A-strengen). Slåttekrinsen er heller vid, og det er skriven ned variantar av slåtten frå Sogn. Desse er truleg knytt til Valdres-forma.

Variantgruppa

Asle Myro høyrer til ein heller stor slåttekrins. Taka frå slåtten finst som vandretak i ei rekkje springarar, men hovudgruppa er katalogisert under nr 527 i band VII av hardingfeleverket. Det største talet på former i lista finst i nedskrifter frå Nes i Hallingdal, og frå Krødsherad. Formene i Nes går attende til Tor Grimsgard. Her har slåtten oftast vore kalla Storeslåtten eller Storevelten, og har mykje sams med forma frå Krødsherad.

Ei nærskyldt springar, Skjelleruden, har mange av dei same taka (nr 362):

• a: Skjelleruden, etter Jørgen Husemoen Nes. Nedskrift Truls Ørpen (Ø 418). Husemoen hadde slåtten etter Gudbrand Skjellerud frå Nes.
• b: Sortebergen, etter Sevat Sataøen, Ål. Nedskrift Eivind Groven 1961 etter opptak i NRK. Sataøen hadde slåtten etter Tor Grimsgard frå Nes. Namnet på slåtten er etter Wilhelm Sorteberg frå Krødsherad.

nr 527:

• a: Kåte-Reiar, etter Johan Kleven, Krødsherad [1]. Nedskrift Truls Ørpen 1926 (Ø 56). Kleven hadde slåtten frå faren Gamle-Kleven. Forma byrjar på open kvartstreng (kvinten i hovudtonearten).

• b: Kryllingspringar, etter Johan Kleven, Krødsherad [2]. Nedskrift Truls Ørpen 1926 (Ø 172), Kleven hadde slåtten frå faren Gamle-Kleven. Forma byrjar på grunntona (ters-strengen).

• c: Storeslåtten, etter Odd Bakkerud, Nesbyen [3]. Nedskrift Truls Ørpen 1956 (Ø 540). Bakkerud hadde slåtten frå morbroren Knut Bakkerud, som hadde slåtten frå Tor Grimsgard. Forma byrjar på grunntona.

• d: Storevelten, etter Odd Bakkerud, Nesbyen [4]. Nedskrift Truls Ørpen (Ø 409). Bakkerud hadde slåtten frå morbroren Knut Bakkerud, som hadde slåtten frå Tor Grimsgard. Ein Storevelt er det same som ein uvanleg god slått. Denne forma tek til med eit vek som i dei andre formene ofte er nytta som brigde, og bygger ut dette.

• e: Springar frå Nes, etter Odd Bakkerud, Nesbyen [5]. Nedskrift Sven Nyhus 1978. Forma er etter Knut Bakkerud. Byrjar på open kvartstreng.

• f: Storeslåtten, etter Jørgen Husemoen, Nesbyen [6]. Nedskrift Sven Nyhus 1978. Byrjar på grunntonen nede. Truleg etter Tor Grimsgard.

• g: Kari Rud, etter Olav Vestenfor, Hol [7]. Nedskrift Sven Nyhus 1978. Slåtten er skøytt saman av vek frå Vesle Kari Rud og Kåte-Reiar. Døme på samasmelting av to former.

• h: Storeslåtten, etter Sevat Sataøen, Ål [8]. Nedskrift Eivind Groven 1963 (G 1414). Truleg etter Tor Grimsgard. Byrjar på grunntonen nede.

• i: Springar etter Ola Dekko, etter Sevat Sataøen, Ål [9]. Denne forma er og kalla Asle Myro. Nedskrift Eivind Groven 1963 (G 1419). Byrjar på grunntonen nede. Meir utbygd form av variant b.

• j: Asle Myro, etter Sevat Sataøen, Ål [10]. Ofte kalla Asle Myro på halv kvint (Ljosblått). Nedskrift Eivind Groven 1963 (G 1428). På grunn av felestillet er denne forma noko blåare og alderdommeleg i tonaliteten enn dei andre formene. Nemninga Raggsteindalsslåtten følgjer denne forma.

• k: Springar, etter Anders Sagen, Vik i Sogn [11]. Nedskrift Arne Bjørndal (B 617). Sagen fekk slåtten frå Rognald Berge, Kyrkjebø i Sogn, på 1840-talet. Byrjar på open kvartstreng (som variant e og a).

• l: Anne Vik, etter Torleiv Bolstad, Øystre Slidre [12]. Nedskrift Sven Nyhus 1976. Bolstad hadde slåtten etter Ola Okshovd. Slåtten var og nytta av Olav Moe og Ola Bøe. byrjar på open kvartstreng.

• m: Merkjissen, etter Ola Grihamar, Vang i Valdres [13]. Nedskrift Sven Nyhus 1976. Grihamar hadde slåtten frå Ivar Ringestad, Vestre Slidre. Slåtten er og kalla Merkjingen.Byrjar på open kvartstreng.

• n: Gladheimen, etter Steingrim Haukjem, Veggli [14]. Nedskrift Truls Ørpen 1923 (Ø 87). Slåtten heiter etter Steinar Gladheim frå Veggli, som Haukjem lærte slåtten av. Byrjar på grunntonen nede. Noko samanfall med variant b, kryllingspringar.

• o: Helge Treisk, etter Hellik Ranvik, Flesberg [15]. Nedskrift Sven Nyhus 1977. Namnet Helge Treisk er og nytta på slåtten i forma til Hauk Buen. Byrjar på open kvartstreng etter nokre innleiande tak.

• p: Kåte-Reiar, etter Eivind Groven, Lårdal [16]. Nedskrift Groven 1959 (G 1158). Grovens eiga form, på grunnlag av fleire variantar, mellom anna ei etter Olav R. Berge. Byrjar på grunntonen nede.

• q: Kåte-Reiar, etter Johannes Dale, Tinn [17]. Nedskrift Eivind Groven 1961 (G 1280). Følgjer same prinsipp som Storevelten, variant d.

• r: Reiarslåtten, etter Hauk Buen, Jondalen i Buskerud [18]. Nedskrift Eivind Groven 1972 (G 1289). Minner noko om Gladheimen, variant n.