Krystallform i mineralogi

Krystallform eller habit er omgrep innanfor mineralogien som beskriv korleis det ytre til ein krystall ser ut med omsyn til form og storleik.

Dei mange uttrykka mineralologane nyttar til å beskrive krystallforma er nyttig med tanke på beskrive korleis ein enkel krystall av eit mineral ofte ser ut. Ved å kjenne talrike krystallformer har det hjelpt mineralogane til å identifisere eit stort tal på mineral. Nokre former er spesielle for visse mineral, men dei fleste minerala kan opptre i fleire former i det utviklinga av ei form er avhengig av vilkåra under danninga av mineralet eller korleis krystallveksten fann stad. Krystallen si ytre form kan lure den urøynde sidan den indre krystallstrukturen eller krystallsystemet ikkje treng å komme til syne.

Faktorar som påverkar krystallforma omfattar:

• ein kombinasjon av to eller flire krystallformer
• sporelement som er til stades under krystallveksten
• krystalltvilling og veksetilhøve (t.d. varme, trykk, rom)

Mineral som høyrer til same krystallsystem treng ikkje gi opphav til same krystallform. Nokre krystallformer av eit mineral er unike for ein variant og for lokaliteten: For eksempel, medan dei fleste safirane dannar avlange tønneforma krystallar, dannar dei frå Montana ein kraftig lagdelt (tabulær) krystall. Vanlegvis ser ein denne forma berre i rubin. Safir og rubin er variantar av det same mineralet korund.

Nokre mineral kan erstatte andre eksisterande mineral utan å endre den opphavlege krystallforma. Denne prosessen blir kalla pseudomorf utbytting. Eit klassisk døme er tigerauge kvarts, krokidolitt (blå asbest) erstatta av silica. Medan kvarts typisk dannar euhedral (well-formed), prismatiske (avlange, prismeliknande) krystallar, i tigerauge er den opphavlege fiberaktige krystallforma til krokidolitt uendra.

Liste over krystallformer (habitar)

Krystallform (Habit)	Beskriving	Eksempel
Asikulær, nåleforma	Nål-liknande, slank og/eller avtagande	Rutil i kvarts
Mandelaktig (Amygdaloidal)	Mandel-forma	Heulanditt
Anhedral	Dårleg forma, ytre krystallflater er ikkje danna	Olivin
Blada	Blad-liknande, slank og flat	Kyanitt
Botryoidal eller globulær	Drue-liknande, halvkule massar	Smithsonitt, Hemimorfitt, Adamitt og Variscitt.
Søyleforma (Columnar)	Liknande til fibra form: lang og slank ofte med parallell vekst	Kalsitt
Cokscomb	Aggregerte flaka eller plateforma (tabular) tettpakka krystallar.	Baritt
Dendrittisk eller arborescent	Tre-liknande, greina i ein eller fleire retningar frå eit midtpunkt	Magnesitt i opal
Dodekahedrisk	Dodekahedron, 12-sida	Granat
Klaseforma (Drusy) eller skorpe (inkrustasjon)	Aggregat av ørsmå krystallar som dekker ei overflate	Uvarovitt, kvarts
Speilvendt (Enantiomorfisk)	Speilbilde krystallform og optiske karaktertrekk; høgre- og venstre-hendte krystallar	Kvarts
Like lengder (Equant), kraftig, kort og stiv eller blokkforma	Lengd, breidde og tjukkleik omtrent like	Zirkon
Idomorf (Euhedral)	Godt forma, ytre krystallflater er utvikla	Spinell
Fibra eller søyleforma	Ekstremt tynne prisme	Tremolitt
Filiform eller kapillær	Hår-liknande eller tråd-liknande, ekstremt tynne	Natrolitt
Foliert (blada) eller glimmeraktig (micaceous)	Lagdelt struktur, delast lett i tynne flak	Glimmer
Granulær	Aggregat av allotriomorfe krystallar i ei matrise	Scheelitt
Hemimorfisk	Dobbelt avslutta krystall med to ulikt forma endar	Hemimorfitt
Brystvorteliknande (Mamillary)	Bryst-liknande: overflata danna av overlappande delvis kuleforma kuler	Malakitt
Massive eller kompakt	Formlaus, ingen spesielle ytre krystallform	Serpentin
Nodulær eller tuberose	Avsetting av tilnærma kuleform med uregelrette utvekstar (protuberances)	Geodes
Oktahedrisk	Oktahedron, åtte-sida (to pyramidar base mot base)	Diamant
Fjæraktig (Plumose)	Fine, fjørliknande skjel	Mottramitt
Prismatisk	Avlange, prisme-liknande: krystallflatene parallell til c-aksen er godt utvikla	Turmalin
Pseudo-heksagonal	Ser sekskanta (heksagonal) ut på grunn av syklisk tvilling	Aragonitt
Pseudomorf	Er i forma til eit anna mineral gjennom pseudomorf utbytting	Tigerauge
Utgåande stråling (Radiating) eller divergente	Stråler ut frå eit midtpunkt	Pyrittsol
Reniform, nyreforma eller colloform (kolloide kuler)	Liknande til brystvorter (mamillary): overlappande nyreforma massar	Hematitt
Retikulert, nettverk danning	Nåleliknande (Acicular) krystallar som dannar eit nett-liknande samanvokster	Cerussitt
Rosett	Platete, rose-liknande aggregat som går ut frå eit sentralt punkt	Gips
Kileforma (Sphenoid)	Kileforma (Wedge)	Titanitt (Sphene)
Stalaktitiak, dryppsteinaktig	Dannar stalaktitt eller stalagmitt; sylindrisk eller kjegleforma dryppstein	Rhodokrositt (Manganspat)
Stjerneforma (Stellate)	Stjerneliknande, utstrålande	Pyrofyllitt
Strima/stripa	Vekstliner på overflata som er parallelle eller vinkelrett på den krystallografiske aksen	Pyritt
Hypidiomorf (Subhedral)	Ytre krystallflater berre delvis utvikla
Tabulær eller lamellær	Flat, plateforma, uttrykt pinnacoid (sideflate er parallell med to av krystallaksane)	Rubin
Nek av kveite (Wheat sheaf)	Aggregat som liknar på handskorne nek av kveite	Zeolittar