Europeisk geografi

Emne om Europa

Europa vert rekna som eit av sju kontinent, men fysisk er verdsdelen den nordvestlege halvøya av den større landmassen kalla Eurasia (eller Afrika-Eurasia). Asia utgjer den austlege delen av denne samanhengande landmassen (om ein ser bort frå Suezkanalen som deler Asia og Afrika), og alle deler den same kontinentalsokkelen. Uralfjella i Russland utgjer den austlege grensa mellom Europa og Asia. Den søraustlege grensa er derimot ikkje fastsett. Ofte vert elvane Ural eller Emba rekna som mogelege grenser. Grensa held fram mot Kaspihavet, og så vidare over Kaukasus (her er det òg uklart kor grensa går) og Bosporus, Marmarahavet og Dardanellane. Mange geografar reknar derimot dei sørlege grensene til Aserbajdsjan og Armenia mot Iran, og Tyrkia si sørlege grense mot Syria, Irak og Iran som grensa mellom Asia og Europa på grunn av politiske og kulturelle årsaker. Middelhavet skil Europa frå Afrika. I vest grensar Europa mot Atlanterhavet. Island, som ligg nærmare Grønland (Nord-Amerika) enn det europeiske fastlandet, vert rekna som ein del av Europa.

Det er ikkje alle som reknar Europa som eit kontient, fordi det ikkje er omgjeve av hav, og er meir kulturelt enn geografisk definert.

Dei to største landområda i Europa er «det europeiske fastlandet» og Skandinavia i nord, som er skild frå kvarandre av Austersjøen. Tre store halvøyar, den iberiske, den italienske og Balkan strekkjer seg sørover frå fastlandet og ut i Middelhavet.

Topografien i Europa er svært variert, ofte innanfor små område. I hovudsak er dei sørlege områda fjellkledde, medan området nordover frå Alpane, Pyreneane og Karpatane gradvis går over i åslendt landskap og store låge sletter, som er vidstrekte i aust. Dei nordlege delane av Europa består hovudsakleg av meir høgareliggande område igjen, som startar vest på Dei britiske øyane og held fram langs fjella og fjordane i Noreg. Innimellom finn ein fleire platå og elvedalar, som bryt med den grove topografiske inndelinga nemnd over.

Geologi

For meir om dette emnet, sjå Europeisk geologi.

Geologien i Europa er svært variert og komplisert, og gjev opphav til svært mange forskjellige landskap over kontinentet, frå Dei skotske høglanda til dei bølgjande slettene i Ungarn

Elvar

For meir om dette emnet, sjå Elvar i Europa.

Viktige elvar i Europa
Nr.	Elv	Lengd	Land
1.	Volga	3 690 km	Russland
2.	Donau	2 860 km	Tyskland, Austerrike, Slovakia, Ungarn, Kroatia, Serbia, Bulgaria, Romania, Moldova, Ukraina
3.	Ural	2 428 km	Russland, Kasakhstan
4.	Dnepr	2 290 km	Russland, Kviterussland, Ukraina
5.	Don	1 950 km	Russland
6.	Petsjora	1 809 km	Russland
7.	Kama	1 805 km	Russland
8.	Oka	1 500 km	Russland
9.	Belaja	1 430 km	Russland
10.	Dnestr	1 352 km	Ukraina, Moldova
11.	Rhinen	1 320 km	Sveits, Liechtenstein, Austerrike, Tyskland, Frankrike, Luxembourg, Nederland
12.	Elbe	1 165 km	Tsjekkia, Tyskland
13.	Vistula	1 047 km	Polen, Ukraina, Kviterussland, Slovakia
14.	Tagus	1 038 km	Spania, Portugal
15.	Loire	1 012 km	Frankrike
16.	Ebro	960 km	Spania
17.	Sava	933 km	Slovenia, Kroatia, Bosnia-Hercegovina, Serbia
18.	Seinen	776 km	Frankrike
19.	Po	652 km	Italia, Sveits, Frankrike

Innsjøar

For meir om dette emnet, sjå Innsjøar i Europa.

Store øyar

Island, Færøyane, Storbritannia, Irland, Isle of Man, Rockall, resten av Dei britiske øyane, delar av Asorane, Madeira, Balearane, Korsika, Sardinia, Sicilia, Malta, Dei joniske øyane, Kreta, Dei egeiske øyane, Åland, Gotland, Saaremaa, Hiiumaa, Jan Mayen, Kanariøyane og Svalbard.

Sletter og lågland

Den austeuropeiske sletta, det mest vidstrakte landskapet i Europa
Det nordeuropeiske låglandet
Den pannoniske sletta
Meseta er eit høgt platå sentralt i Spania (dekkjer om lag 40 % av landet)

Fjellkjeder

For meir om dette emnet, sjå Fjellkjeder i Europa.

Temperatur og nedbør

For meir om dette emnet, sjå Klima i Europa.

Dei høge fjellområda i Europa har lågare temperatur og meir nedbør enn dei lågareliggande områda. Europa har mindre nedbør i aust enn i sentrale og vestlege delar av Europa. Temperaturskilnaden mellom sommar og vinter aukar gradvis frå kystområda i vest til det søraustlege innlandet i Europa. Irland har ein temperaturskilnad på om lag 15 grader mellom vinter og sommar, medan områda nord for Kaspihavet har temperaturskilnadar på 70 grader.

Land utan kyst

Øystatar

Land som ligg i både Europa og Asia

Land der hovudstaden har landet sitt namn

Land der hovudstaden ikkje er den største byen

Kasakhstan (hovudstad: Astana; største by: Almaty)
Liechtenstein (hovudstad: Vaduz; største by: Schaan)
Malta (hovudstad: Valletta; største by: Birkirkara)
San Marino (hovudstad: San Marino; største by: Serravalle)
Sveits (hovudstad: Bern; største by: Zürich)
Tyrkia (hovudstad: Ankara; største by: Istanbul)

Liste over land etter talet land dei grensar til

14: Russland (Noreg, Finland, Estland, Latvia, Litauen, Polen, Kviterussland, Ukraina, Georgia, Aserbajdsjan, Kasakhstan, Kina, Mongolia og Nord-Korea)
9: Tyskland
8: Austerrike, Frankrike, Serbia, Tyrkia
7: Ungarn, Polen, Ukraina
6: Italia, Slovakia
5: Bulgaria, Kroatia, Romania, Sveits, Kviterussland, Spania, Kasakhstan
4: Belgia, Hellas, Albania, Republikken Makedonia, Montenegro, Slovenia, Tsjekkia, Latvia, Litauen, Georgia, Armenia, Aserbajdsjan
3: Finland, Noreg, Luxembourg, Bosnia-Hercegovina
2: Sverige, Nederland, Andorra, Liechtenstein, Estland, Moldova
1: Danmark, Irland, Storbritannia, Monaco, Portugal, Vatikanet, San Marino
0: Island, Malta, Kypros

Geografi etter land

Kjelder

Denne artikkelen bygger på «Geography of Europe» frå Wikipedia på engelsk, den 24. mars 2007.