Distrikt på New Zealand

Distrikt eller Territorial authorities er det nest øvste nivået av lokalstyre på New Zealand, etter regionane (Regional Councils). Det er 73 distrikt: 16 bydistrikt (Cities), 56 district council, og Chatham Islands Council. I fire av distrikta (Nelson City Council, Gisborne, Tasman, og Marlborough) utøver det styrande organet også funksjonane til eit regionstyre, områda med dette styresettet vert på engelsk kalla unitary authorities, einskapleg forvalting eller territoriale regionar. Distrikta er ikkje eintydige underinndelingar innanfor regionane, etter som fleire av dei ligg under meir enn ein region. Taupo District Council utmerkjer seg ved å liggja innanfor grensene til fire ulike regionar (sjå under). Regionane baserer seg på nedslagsfelt til vassdrag, medan distrikta er avgrensa etter lokale tilhøve som samfunnsutbygging og kommunikasjonstilgang, til dømes tilgang til vegnettet. Regionane har ansvar for administrasjonen av mange miljøaktivitetar og offentleg transport, medan distrikta administrer det lokale vegnettet og friområde, avløp, byggeløyve, bruk av landområde og lokale sider ved resursstyring og andre lokalsaker.

Distrikt

Nordøya

Namn	Sete	Areal (km2)	Folketal	Folketettleik (/km2)	Region(ar)	Merknader
Far North District	Kaikohe	000000000007505.00000000007 505	57 900	000000000000007.71000000007,71	Northland
Whangarei District	Whangarei	000000000003314.00000000003 314	78 200	000000000000023.600000000023,60	Northland
Kaipara District	Dargaville	000000000003122.00000000003 122	18 600	000000000000005.96000000005,96	Northland
Rodney District	Orewa	000000000002497.00000000002 497	96 400	000000000000038.610000000038,61	Auckland	Vert innlemma i eit nytt Auckland territorial authority i 2010.
Auckland City	Auckland	000000000001059.00000000001 059	438 100}	000000000000413.6900000000413,69	Auckland	Omfattar Waiheke Island, Great Barrier Island og dei fleste andre øyene i Haurakigolfen. Vert innlemma i eit nytt Auckland territorial authority i 2010.
North Shore City	Takapuna	000000000000130.0000000000130	223 000	1 715,38	Auckland	Vert innlemma i eit nytt Auckland territorial authority i 2010.
Waitakere City	Henderson	000000000000367.0000000000367	221 400	000000000000548.7700000000548,77	Auckland	Vert innlemma i eit nytt Auckland territorial authority i 2010.
Manukau City	Manukau	000000000000551.0000000000551	362 000	000000000000656.9900000000656,99	Auckland	Vert innlemma i eit nytt Auckland territorial authority i 2010.
Papakura District	Papakura	000000000000123.0000000000123	48 300	000000000000392.6800000000392,68	Auckland	Vert innlemma i eit nytt Auckland territorial authority i 2010.
Franklin District	Pukekohe	000000000002190.00000000002 190	63 200	000000000000028.860000000028,86	Waikato (60,18%) Auckland (39,82%)	Vert delt mellom eit nytt Auckland territorial authority og Waikato District i 2010.
Thames-Coromandel District	Thames	000000000003193.00000000003 193	26 800	000000000000008.39000000008,39	Waikato
Hauraki District	Paeroa	000000000001186.00000000001 186	17 750	000000000000014.970000000014,97	Waikato
Waikato District	Ngaruawahia	000000000003189.00000000003 189	46 800	000000000000014.680000000014,68	Waikato	Vil omfatta ein del av det noverande Franklin District etter danninga av eit nytt Auckland territorial authority i 2010.
Matamata-Piako District	Matamata	000000000001755.00000000001 755	31 400	000000000000017.890000000017,89	Waikato
Hamilton City	Hamilton	94	138 500	1 473,40	Waikato
Waipa District	Te Awamutu	000000000001473.00000000001 473	44 700	000000000000030.350000000030,35	Waikato
South Waikato District	Tokoroa	000000000001814.00000000001 814	22 800	000000000000012.570000000012,57	Waikato
Otorohanga District	Otorohanga	000000000002063.00000000002 063	9 220	000000000000004.47000000004,47	Waikato
Waitomo District	Te Kuiti	000000000003551.00000000003 551	9 600	000000000000002.70000000002,70	Waikato (94,87%) Manawatu-Wanganui (5,13%)
Taupo District	Taupo	000000000006955.00000000006 955	33 500	000000000000004.82000000004,82	Waikato (73,74%) Bay of Plenty (14,31%) Hawke's Bay (11,26%) Manawatu-Wanganui (0,69%)
Western Bay of Plenty District	Greerton, Tauranga City	000000000002120.00000000002 120	44 400	000000000000020.940000000020,94	Bay of Plenty
Tauranga City	Tauranga	168	110 500	000000000000657.7400000000657,74	Bay of Plenty
Opotiki District	Opotiki	000000000003098.00000000003 098	9 060	000000000000002.92000000002,92	Bay of Plenty
Whakatane District	Whakatane	000000000004441.00000000004 441	34 400	000000000000007.75000000007,75	Bay of Plenty
Rotorua District	Rotorua	000000000002614.00000000002 614	68 000}	000000000000026.010000000026,01	Bay of Plenty (61,52%) Waikato (38,48%)
Kawerau District	Kawerau	22	7 050	000000000000320.4500000000320,45	Bay of Plenty
Gisborne District	Gisborne	000000000008351.00000000008 351	45 900	000000000000005.50000000005,50	Unitary authority
Wairoa District	Wairoa	000000000004124.00000000004 124	8 480	000000000000002.06000000002,06	Hawke's Bay
Hastings District	Hastings	000000000005218.00000000005 218	73 800	000000000000014.140000000014,14	Hawke's Bay
Napier City	Napier	106	56 900	000000000000536.7900000000536,79	Hawke's Bay
Central Hawke's Bay District	Waipawa	000000000003324.00000000003 324	13 300	000000000000004.00000000004,00	Hawke's Bay
New Plymouth District	New Plymouth	000000000002225.00000000002 225	71 800	000000000000032.270000000032,27	Taranaki
Stratford District	Stratford	000000000002161.00000000002 161	9 100	000000000000004.21000000004,21	Taranaki (68,13%) Manawatu-Wanganui (31,87%)
South Taranaki District	Hawera	000000000003577.00000000003 577	26 700	000000000000007.46000000007,46	Taranaki
Ruapehu District	Taumarunui	000000000006730.00000000006 730	13 650	000000000000002.03000000002,03	Manawatu-Wanganui
Rangitikei District	Marton	000000000004476.00000000004 476	14 950	000000000000003.34000000003,34	Manawatu-Wanganui (86,37%) Hawke's Bay (13,63%)
Wanganui District	Wanganui	000000000002372.00000000002 372	43 400	000000000000018.300000000018,30	Manawatu-Wanganui
Manawatu District	Feilding	000000000002628.00000000002 628	29 300	000000000000011.150000000011,15	Manawatu-Wanganui
Palmerston North City	Palmerston North	337	79 300	000000000000235.3100000000235,31	Manawatu-Wanganui
Tararua District	Dannevirke	4637	17 750	000000000000004.06000000004,06	Manawatu-Wanganui (98,42%) Wellington (1,58%)
Horowhenua District	Levin	000000000001066.00000000001 066	30 600	000000000000028.710000000028,71	Manawatu-Wanganui
Masterton District	Masterton	000000000002298.00000000002 298	23 100	000000000000010.050000000010,05	Wellington
Kapiti Coast District	Paraparaumu	733	48 400	000000000000066.030000000066,03	Wellington
Carterton District	Carterton	000000000001181.00000000001 181	7 360	000000000000006.23000000006,23	Wellington
South Wairarapa District	Martinborough	000000000002452.00000000002 452	9 190	000000000000003.75000000003,75	Wellington
Upper Hutt City	Upper Hutt	542	40 200	000000000000074.170000000074,17	Wellington
Porirua City	Porirua	182	51 000	000000000000280.2200000000280,22	Wellington
Hutt City	Lower Hutt	377	101 600	000000000000269.5000000000269,50	Wellington
Wellington City	Wellington	289	192 800	000000000000667.1300000000667,13	Wellington

• Folketala er eit estimat for juni 2008.

Sørøya

Namn	Sete	Areal (km2)	Folketal	Folketettleik (pr km2)	Region(ar)	Merknader
Tasman District	Richmond	000000000009786.00000000009 786	46 500	000000000000004.75000000004,75	Sameint styresmakt
Nelson City	Nelson	445	44 700}	000000000000100.4500000000100,45	sameint styresmakt
Marlborough District	Blenheim	000000000012484.000000000012 484	44 500	000000000000003.56000000003,56	sameint styresmakt
Buller District	Westport	000000000007950.00000000007 950	9 950	000000000000001.25000000001,25	West Coast
Grey District	Greymouth	000000000003516.00000000003 516	13 650	000000000000003.88000000003,88	West Coast
Westland District	Hokitika	000000000011870.000000000011 870	8 760	000000000000000.74000000000,74	West Coast
Kaikoura District	Kaikoura	000000000002050.00000000002 050	3 760	000000000000001.83000000001,83	Canterbury
Hurunui District	Amberley	000000000008661.00000000008 661	10 850	000000000000001.25000000001,25	Canterbury
Selwyn District	Rolleston	000000000006557.00000000006 557	37 500	000000000000005.72000000005,72	Canterbury
Waimakariri District	Rangiora	000000000002216.00000000002 216	46 100	000000000000020.800000000020,80	Canterbury
Christchurch City	Christchurch	000000000001610.00000000001 610	368 900 *	000000000000229.1300000000229,13}	Canterbury
Ashburton District	Ashburton	000000000006208.00000000006 208	28 700	000000000000004.62000000004,62	Canterbury
Mackenzie District	Fairlie	000000000007442.00000000007 442	3 950	000000000000000.53000000000,53	Canterbury
Timaru District	Timaru	000000000002726.00000000002 726	43 900	000000000000016.100000000016,10	Canterbury
Waimate District	Waimate	000000000003577.00000000003 577	7 450	000000000000002.08000000002,08	Canterbury
Waitaki District	Oamaru	000000000007212.00000000007 212	20 700	000000000000002.87000000002,87	Canterbury (59,61%) Otago (40,39%)
Queenstown-Lakes District	Queenstown	000000000009368.00000000009 368	26 400	000000000000002.82000000002,82	Otago
Central Otago District	Alexandra	000000000009966.00000000009 966	17 700	000000000000001.78000000001,78	Otago
Dunedin City	Dunedin	000000000003340.00000000003 340	122 900	000000000000036.800000000036,80	Otago
Clutha District	Balclutha	000000000006406.00000000006 406	17 350	000000000000002.71000000002,71	Otago
Southland District	Invercargill	000000000032605.000000000032 605**	29 100	000000000000000.89000000000,89	Southland	Omfattar òg Stewart Island/Rakiura (sjå nedanfor) og Solander Islands.
Gore District	Gore	000000000001251.00000000001 251	12 250	000000000000009.79000000009,79	Southland
Invercargill City	Invercargill	491	51 600	000000000000105.0900000000105,09	Southland

• Folketala er eit estimat for juni 2008.
• * Totalt for dei samla areala til Christchurch City og Banks Peninsula.
• **Omfattar òg Stewart Island, som er oppført separat nedanfor.

Stewart Island/Rakiura

Namn	Sete	Areal (km2)	Folketal	Region
Southland District	Invercargill, South Island	1746	402	Southland

Chatham Islands

• Chatam Islands Council (Har nemninga «Territory»)

Andre øyer

Der er ei rekkje andre øyer styrt spm distrikt (territorial authority) av Ministeriet for lokalstyre (Minister of Local Government). To av dei har «permanent busetjing og/eller permanente bygningar og konstruksjonar». Dei største øyene er opprekna nedanfor med folketal frå folketeljinga i 2001 i parentes:

• Mayor Island/Tuhua (3)
• Motiti Island (30)
• Whakaari/White Island
• Moutohora Island
• Bare Island

I tillegg ligg sju av dei ni øygruppene i New Zealand outlying islands utanfor distriktsstyra:

• Kermadec Islands (3)
• Three Kings Islands
• Bounty Islands
• The Snares
• Antipodes Islands
• Auckland Islands
• Campbell Islands

Kart over distrikt på New Zealand. Bydistrikt (Cities) er skrivne med store og utheva bokstavar. Regionane er viste med fargar.

Lokalstyrereformene i 1989

I mange tiår fram til lokalstyrereformene i 1989 kunne ein busetnad med meir enn 20 000 menneske få status som city. Grensene til distrikta følgde gjerne utkantane i dei utbygde områda, og det vart gjort liten skilnad mellom det urbane området og og det lokalstyrte distriktet.

Inndelinga av lokalstyrte einingar på New Zealand vart omfattande endra i 1989 då nesten 700 distrikt og særskilde område vart slegne saman for å danna 87 nye lokalstyrte einingar. Talet på regionar vart redusert frå 20 til 13, territorial authorities (city/district councils) frå 200 til 75, og særskilde område frå meir enn 400 til 7. Dei nye by- og landdistrikta vart generelt mykje større, og dei fleste omfatta betydelege område, både urbane og rurale. Mange stader som før var styrte av byråd vart no lagde administrativt under eit distriktsstyre.

Eit resultat av dette var at nemninga city etter kvart vart brukt i to tydingar.

«City» kom i bruk som ei mindre formell nemning i omtale av større urbane område uavhengig av dei lokale grensene. Denne uformelle bruken vert sterkt halden i hevd lokalt. Til dømes held Gisborne fast på å vera den første byen (city) i verda som opplevde det nye milleniet. Gisborne er administrert som eit distrikt, medan statusen som city generelt sett ikkje vert diskutert.

Under det noverande regelverket er det minste folketalet i ein ny by (city) 50 000.

Endringar etter 1989

Etter reorganiseringane i 1989 gjennomførte av Lokalstyrekommisjonen (Local Government Commission), har det vore få større reorganiseringar eller endringar av status i lokalstyret. Ufullstendig oversikt:

• 1991: Invercargill fekk på nytt status som city.
• 1992: Ved ei endring i lokalstyrelovene vart regionen Nelson-Marlborough Regional Council oppheva. Kaikoura District vart overført til regionen Canterbury, og Nelson City, Tasman og Marlborough distrikt vart unitary authorities.
• 1995: Chatham Islands County vart oppløyst og rekonstituert, etter ei spesifikk Parlamentslov, som Chatham Islands Territory, med liknande styresett som distrikt, og med somme funksjonar som for regionane.
• 2004: Tauranga vart city att 1. mars.
• 2006: Banks Peninsula District vart slege saman med Christchurch City som resultat av ei folkeavrøysting i 2005.

Rapportar om gjennomførte reorganisasjonsforslag sidan 1999 er tilgjengelege på Lokalstyrekommisjonen (Local Government Commission) si side (lenkje nedanfor).

2007–2009 Royal Commission on Auckland Governance

Den 26. mars 2009 tilrådde Royal Commission on Auckland Governance (Den kongelege kommisjon over styreforma i Auckland) at Rodney, North Shore, Waitakere, Auckland City, Manukau, Papakura, Franklin og Auckland Regional Councils skulle oppløysast, og at heile regionen Auckland skulle bli samanslått til ein «supercity». Området vil bestå av eit byråd (city council) (med sete for tre maori rådsmedlemmer), i tillegg fire urbane og to rurale lokalstyre:

• Rodney local council skulle mista Orewa, Dairy Flat, og Whangaparaoa, men få tillagt den attverande delen av det noverande Rodney District. Dei delte områda med tillegg av noverande North Shore City skulle danna eit Waitemata local council.
• Waitakere local council skulle bestå av den noverande Waitakere City i tillegg til Avondale area.
• Tamaki Makaurau skulle omfatta Auckland City (utanom det sentrale forretningsstroket) og Otahuhu
• Manukau local council skulle setjast saman av dei urbane delane av det noverande Manukau City og Papakura District.
• Hunua local council skulle omfatta heile Franklin District, der mykje no ligg i regionen Waikato, i tillegg til rurale område av det noverande Papakura District og Manukau City.
• Heile Papakura District skulle delast mellom urbane og rurale lokalstyre.

Framlegget har vore til høyringar, og den noverande regjeringa har i hovudsak gått inn for det, men vil ikkje reservera sete for maori rådsmedlemmer i det første valet, og vil heller ikkje ha lokale utøvande councils i den nye superbyen, men ei rekkje utval med mindre formell mynde. Distriktsvis har framlegget fått blanda mottaking, og opposisjonsleiaren, Philip Bruce Goff frå Arbeidarpartiet, ønskjer ei folkeavrøysting over framlegget.

Sjå òg

• Local Government Act 1974
• Local Government Act 2002
• Local Government New Zealand
• Regionar på New Zealand

Referansar

• Denne artikkelen bygger på «Territorial authorities of New Zealand» frå Wikipedia på engelsk, den 8. juni 2009.

Bakgrunnsstoff

• Side til distrikt på New Zealand (Vedlikehalden av Innanriksdepartementet)
• Innanriksdepartementet si side om lokalstyreInnanriksdepartementet si side om lokalstyre Arkivert 2003-08-04 ved Wayback Machine. (med lenkje til Local Government Directory nedst på sida.)
  • Administrasjon av Offshore Islands
• Sida til Lokalstyrekommisjonen
• Local Government Online Limited site Arkivert 2021-02-25 ved Wayback Machine. (Portalside til lokalstyresmaktene (Society of Local Government Managers and the Association of Local Government Information Management))
• Local Government New Zealand Kart over region- og distriktsgrenser – Nordøya
• Local Government New Zealand Kart over region- og distriktsgrenser – Sørøya
• Statistics New Zealand sine kart over lokalstyrte einingar over heile New Zealand Arkivert 2008-09-08 ved Wayback Machine.